De groene sector opereert in het hart van grote maatschappelijke vraagstukken en draagt substantieel bij aan de transities rond voedsel, water, energie en circulaire economie. De genoemde ontwikkelingen voltrekken zich steeds sneller en vragen meer van de effectiviteit van de R&D- en innovatieactiviteiten en organisatie van de afzet. Traditionele bestuursvormen en economische modellen raken achterhaald.
Om ‘groene’ (v)mbo’s, oftewel Agrarische Opleiding Centra (AOC's) te helpen zich te ontwikkelen naar kenniscentra die een waardevolle bijdrage leveren aan de maatschappelijke ontwikkeling van de regio, hebben onderzoekers van Hogeschool Inholland, Wageningen University, HAS Hogeschool en Hogeschool van Arnhem en Nijmegen de afgelopen twee jaar onderzoek gedaan. Regionale Verankering is de naam van het collectief, waar ook 9 AOC's bij aangesloten zijn. De instellingen delen op bestuurlijk niveau ervaringen en lossen gemeenschappelijke vraagstukken op in de transitie van 'school' naar 'regionaal kenniscentrum'. Hierbij staan drie publieke waarden van de onderwijsinstellingen centraal: initieel onderwijs, leven lang leren en regionale innovatie. Het doel van het project is om te onderzoeken welk repertoire het centraal management nodig heeft om de instelling te leiden in de transitie naar een regionaal kenniscentrum.
Het gaat om gefundeerde veranderaanpakken, en management- en samenwerkingsmodellen. Het NRO treedt hierbij op als subsidiegever.
Gekozen is voor een actiegerichte en reflexieve onderzoeksaanpak. In deze vorm van actieonderzoek werkt men vanuit de overtuiging dat betrokken onderzoekers al doende leren en dat je ‘praktijk en theorie’, ‘actie en onderzoek’ of ‘veranderen en begrijpen’ niet los van elkaar kunt zien. Juist door iets actief in de praktijk te veranderen, zie je wat er gebeurt, kun je het proberen te begrijpen en kun je ervan leren. Kortom, actieonderzoek is een vorm van onderzoeksmatig innoveren in de eigen praktijk, waarbij de ontwikkeling van theorie en praktijk nauw met elkaar verbonden zijn.
Binnen Inholland is een crossover gezocht met het kenniscentrum Agri, Food & Life Sciences. De uitkomsten uit het onderzoek nemen de kenniscentra mee terug naar het onderwijs. Zo wordt nu gekeken op welke wijze het product 'Grenswerkers gevraagd!' - een kaartspel met taken, competenties en vaardigheden - door de onderwijsteams kan worden gebruikt om meer inzicht te krijgen in persoonlijke of teamontwikkelmogelijkheden. Het past op deze manier ook goed in de verdere uitwerking van de kwaliteitsafspraken die Inholland heeft gemaakt, waarbij beroepsproducten en contacten met het beroepenveld een grotere rol in het onderwijs krijgen.
In het onderzoek is gewerkt met vier bestaande cases vanuit de AOC’s. In alle vier de cases hebben CoP-leden, lectoren, onderzoekers, docent-onderzoekers, praktijkonderzoekers en andere probleemeigenaren samengewerkt om de dynamiek in de betrokken scholen en hun omgeving te activeren, volgen, vast te leggen en gezamenlijk te analyseren op kansrijke hefbomen om de dynamiek in de gewenste richting te sturen.
Er is gekeken welke actoren een rol spelen bij de verankering en welke factoren een grote invloed hebben. Hier zijn vier factoren naar voren gekomen, te weten: de inbedding in de organisatiestructuur, de rol van identiteit en missie, het belang van regionale aspecten en de rol van grenswerkers, ook wel bruggenbouwer, makelaar of verbinder genoemd. Deze vaak bevlogen docenten en/of projectmedewerkers spelen een cruciale rol. Zij rammelen aan bestaande routines en structuren en bewegen met hun verbindende competenties mensen in een nieuwe richting.
Op basis van de resultaten uit dit project trekken we vijf belangrijke lessen:
Deze aanbevelingen geven tegelijkertijd ook aan dat er niet één bestuurlijk model is met een aantal indicatoren waarop gestuurd kan worden. De transitie naar kenniscentrum vraagt om een versterking van de manier waarop het management sturing geeft aan het proces van duurzame verankering. De management control instrumenten worden versterkt via inzet van zogenaamde soft en interactive controls.
“Traditioneel leggen AOC’s de focus op initieel leren, terwijl er bij de transitie naar een regionaal kenniscentrum meer aandacht moet komen voor leven lang leren en innovatie in de regio.”
