Inholland onderzoekt: oog voor emoties essentieel voor succesvolle bedrijfsovername
Adviseurs spelen belangrijke rol bij overnames en duurzame transitie in land- en tuinbouw
Van de reductie van stikstof tot energiebesparing in de kassen: elk bedrijf in de land- en tuinbouw staat voor de opgave de omslag te maken naar een duurzame bedrijfsvoering. Een omslag die vaak gepaard gaat met een ander proces: de bedrijfsovername. Want juist als de nieuwe generatie het roer overpakt, komt transitie in scope. Voorwaarde is wel dat zo’n bedrijfsovername succesvol verloopt. Binnen een breed consortium van bedrijven, hogescholen en andere werkveldpartners onderzoekt Hogeschool Inholland in een living lab hoe bedrijfsadviseurs de kans op succes kunnen vergroten.
“De bedrijfsovername is hét moment voor innovatie”, stelt Gerry Kouwenhoven, associate lector Investeren in circulaire land- en tuinbouw. “De nieuwe eigenaar bepaalt dan samen met de vorige generatie de strategie. Daarbij zie je dat de huidige generatie graag verduurzaamt, al is het maar om het bedrijf toekomstbestendiger te maken.”
Bij bedrijfsovernames spelen niet alleen economische, financiële en juridische elementen een rol, maar ook sociaal-emotionele en familiaire zaken.
Ruim 80% familiebedrijven
Een bedrijfsovername in de land- en tuinbouw is heel vaak een overgang van ouders op kinderen. “Ruim 80% van de bedrijven zijn familiebedrijven. Dat kan een bedrijfsovername extra complex maken. Want niet alleen economische, financiële en juridische elementen spelen dan een rol, maar ook sociaal-emotionele en familiaire zaken. Er kan van alles spelen binnen een familie. Een vader die het bedrijf niet kan loslaten. Kinderen die een heel andere koers willen varen maar druk voelen van de vorige generatie om te behouden wat er is.”
Rol van de bedrijfsadviseur
“In de eerste fase van het project Living lab duurzame bedrijfsovername zagen we hoe belangrijk een bedrijfsadviseur is om de harde maar zeker ook de zachte elementen rond een bedrijfsovername te bespreken”, vertelt Gerry verder. “Dankzij de onafhankelijke positie kan de adviseur goed het gesprek tussen overdrager, overnemer en overige familieleden faciliteren. Waar nodig zorgt die voor coaching en mediation om pijnpunten naar boven te halen en op te lossen, allemaal in het belang van het bedrijf. Ontstaat er daardoor vertrouwen in de bedrijfsovername, dan zullen ook banken en andere financiers bereidwilliger zijn om te investeren in duurzame innovaties.”
Start tweede fase living lab
In februari 2023 is de tweede fase van het living lab gestart, gericht op de rol van de adviseur en de kritische succesfactoren van een adviesgesprek. Hogeschool Inholland werkt hiervoor samen met partners zoals Windesheim, Hogeschool Utrecht, verschillende adviseurs en adviesbureaus en mbo-scholen Yuverta en Lentiz. Zij zullen onder meer deskresearch en veldonderzoek doen, best practices ophalen en adviseurs zullen hun ervaringen delen.
Betrokkenheid studenten
“Binnen onze hogeschool trekken de agri- en bedrijfseconomische domeinen nauw met elkaar op”, zegt Hugo Booms, docent-onderzoeker bij Finance & Accountancy. “Studenten dragen in het living lab bij aan het onderzoek. Zij zijn namelijk de adviseurs en accountants van morgen die met toekomstige bedrijfsovernames te maken krijgen. Belangrijk is dat zij de verhalen achter de cijfers leren kennen en de vaardigheden ontwikkelen om de moeilijke adviesgesprekken aan te gaan over sociaal-emotionele zaken die een succesvolle overname kunnen belemmeren.”
Ik ben geen onderdeel van de familie en kan dus goed kijken naar waar het bedrijf en elke persoon bij gebaat is.
Studenten leren de verhalen achter de cijfers kennen en de vaardigheden voor moeilijke adviesgesprekken.
Noa Zalm is tweedejaarsstudent van de opleiding Dier in de duurzame samenleving. In september kreeg hij de kans om mee te werken aan het onderzoek van de eerste fase van het project Living lab duurzame bedrijfsovername. “Samen met drie andere studenten van mijn opleiding vormden we een projectgroep. We deden deskresearch naar de rol van adviseurs en voerden onder hen en agrarische ondernemers enquêtes en interviews uit. Hoe spelen ze bij een bedrijfsovername in op duurzame vraagstukken, bijvoorbeeld rond stikstof? Wat hebben ondernemers nodig van de adviseur en wat is nodig voor een goed advies? Vertrouwen blijkt heel belangrijk te zijn: ondernemers moeten het gevoel hebben dat het advies positieve impact heeft op hun bedrijf.” Noa wist eerder niet wat het advieswerk inhield. “Maar de vrijheid ervan vind ik wel aantrekkelijk.”
Maud Frijhoff werkte als tweedejaarsstudent van de opleiding Dier in de duurzame samenleving mee in de projectgroep. “Leuk was dat ik voor de interviews onder meer op locatie was bij de veehouder waar ik eerder stage had gelopen. En ik kon een dagje mee met een adviseur. Wat die goed moet kunnen, is meebewegen met agrarische ondernemers. Dat zijn over het algemeen praktisch ingestelde mensen die een sterke persoonlijke band hebben met hun bedrijf en direct uit de hoek kunnen komen. Als adviseur moet je daarom eerlijk communiceren en tegelijk standvastig zijn. Maar ook deskundig: want uit de enquête bleek dat de regelgeving zo complex is, dat ondernemers niet zonder een deskundige adviseur kunnen.” Net als Noa heeft Maud een beter beeld van het werk van een adviseur. “Dat je een ondernemer helpt om het bedrijf te verbeteren, spreekt mij wel aan.”
Ervaringen vanuit de praktijk
Maarten Prins is een van de adviseurs die actief deelneemt aan het living lab. “Ik kom uit de glastuinbouw. Ik heb jarenlang gewerkt bij financiële dienstverleners en heb mkb-bedrijven geadviseerd. Inmiddels doe ik dat als zelfstandig ondernemer waarbij ik meer de zachte elementen rond bedrijfsovernames ter tafel breng. Emoties spelen bij bedrijfsovernames namelijk een belangrijke rol. Maar ook persoonlijke vragen als: wie ben jij, welke rol wil je in het bedrijf spelen? Wat is goed voor jou en voor het bedrijf? Ik ben geen onderdeel van de familie en kan dus objectiever kijken naar het bedrijf en de persoon.” Maarten kijkt ernaar uit om binnen het living lab ervaringen te delen met andere adviseurs, zodat iedereen kan leren hoe ze hun adviserende rol het beste kunnen invullen. “Interessant is ook dat studenten betrokken zijn. Het is voor hen heel goed om te ervaren wat de praktijk inhoudt; als toekomstig ondernemer om later keuzes te maken die passen bij hen als persoon of als toekomstig bedrijfsadviseur om erachter te komen wat die rol inhoudt.”
Bij Inholland werken we aan duurzame oplossingen die bijdragen aan een goede kwaliteit van leven, voor nu en later. Met Inholland onderzoekt vertellen we verhalen over hoe we hier vanuit onderzoek aan bijdragen, samen met studenten en werkveldpartners.