Hoe krijg je het zweet op de juiste ruggen?

Het hoger onderwijs neemt steeds meer afscheid van het klassieke zenden. Maar hoe stimuleer én activeer je studenten zelf nieuwsgierig en kritisch op zoek naar informatie te gaan en wat betekent dit voor de rol van docenten? Docenten Facility Management en Facility Event Management van Inholland Diemen deden een didactisch (beeld) coachingstraject en vertellen hoe ‘het zweet op de juiste ruggen komt te staan’. 

Leestijd +- 4 minuten

#activerendonderwijs #leergemeenschappen 

Anno 2019 vertel je studenten niet meer alleen wat ze moeten weten tijdens een hoorcollege. Nee, je stimuleert ze vooral ook zich als studenten te gedragen en nieuwsgierig, kritisch en ondernemend te zijn. Precies wat ook later van ze verwacht wordt als ze aan de slag gaan bij bedrijven en organisaties. Wat het werkveld vraagt is probleemoplossend vermogen, pro-activiteit en niet iemand die aan tafel schuift en aangeeft: zeg maar wat ik moet doen. 

‘Stel vragen waarover studenten móeten nadenken!’ 
Tijdens het didactisch (beeld) coachingstraject hebben docenten in Diemen geleerd het actief leren van studenten te stimuleren. Dit doen ze door activerende vragen te stellen tijdens de les en (vooral) positieve specifieke feedback te geven, cruciaal voor het leerproces van studenten en hun zelfvertrouwen.  

Niet meer zenden en ‘voorzeggen’ 
Het zenden en het ‘voorzeggen’ is behoorlijk ingesleten, merkt docent Linda Tromp bij zichzelf en haar mededocenten. “Studenten vinden het heerlijk als je aanwijzingen geeft en als docent wil je ook een goede band met je studenten. Je faciliteert dan al snel meer dan je waarschijnlijk zelf zou willen. Het niet meer zenden is dan ook een hele grote omslag. Dat kost ook mij soms moeite.” 

Maak studenten bewust van hun eigen leerproces
Iedere keer voordat ze college gaat geven of een gesprek gaat voeren, moet ze er dan ook even bij stil staan. “Ik herinner mezelf dan aan mijn voornemen studenten zelf te laten nadenken. Ook is het af en toe even terugschakelen naar het doel waarom we hiervoor hebben gekozen; de studenten bewust maken van hun eigen leerproces, hen kritischer laten zijn en hen bewust maken van hoeveel zij al weten. Met gerichte vragen en specifieke feedback lukt het me dan meestal wel om colleges en gesprekken anders in te steken dan vroeger.” 

Succesverhalen
“Een-op-een-gesprekken met studenten zijn heel goed om te oefenen. En ik oefen vooral thuis ‘op mijn dochter’. Dat is heel leuk om te zien, ik heb gemerkt dat zij meer in haar kracht komt als ik haar zelf iets laat oplossen, haar vraag naar de stappen die zij zou kunnen nemen. Zij is ondernemender geworden en stelt nu zelf ook meer kritische vragen.” In de praktijk moeten studenten nog wel even wennen dat docenten ‘een stapje terug nemen’, maar de succesverhalen dienen zich aan. “Ik had onlangs een gesprek met een student over een afstudeerportfolio. Zij wilde weten hoe zij moest reflecteren op bepaalde competenties. Na drie kwartier had zij een mooi verhaal op papier zonder dat ik iets had voorgezegd. Het beschrijven van haar competentieontwikkeling ging steeds sneller, omdat zij zich realiseerde welke stappen zij moest nemen. Ze was trots aan het eind. Dat was ook voor mij fijn.” 

“Studenten hebben het liefst een cabaretier voor de klas. Iemand allerlei prachtige voorbeelden aandraagt, vertelt wat je moet doen, je aan de hand meeneemt naar de toets, die je afsluit met een voldoende”, legt docent Thijs van der Waerden uit. “Nu moeten studenten het ‘zelf uitzoeken’. In de nieuwe rol als coach stel je vragen waarover studenten móeten nadenken. Dat is een vrij ingrijpende verandering. Mijn houding is extreem omgegaan. Ik ben niet meer de voorzegger van hoe het hoort en moet.” 

‘Je ziet de studenten opbloeien!’
Ook Ouafila Bejja-Essayah leerde dat de klassieke manier van lesgeven niet (meer) de manier was om het maximale uit haar studenten te halen. Bij afstudeerwerk was ze bijvoorbeeld teveel faciliterend bezig, terwijl studenten op hun beurt niet geactiveerd werden om als “een startbekwame professional naar de praktijk te kijken” en onderscheidend te zijn in het werkveld. 

Studenten in hun kracht zetten met positieve feedback
“Ik ben ervan overtuigd dat iedere student persoonlijke kwaliteiten heeft, waar hij zich vaak niet van bewust is”, zegt Ouafila. “Als docent wil ik die kwaliteiten aanwakkeren zodat ze zelfverzekerd het werkveld betreden. Dankzij het coachingstraject heb ik manieren gevonden om het denkproces van studenten te stimuleren bij het schrijven van een onderzoek. “Ik heb mezelf geleerd niet meer over de student willen te ontfermen en hem te willen pamperen. En erop te vertrouwen dat de student ‘het’ ook goed kan zonder mijn sturing. Nu stel ik vragen als: hoe heb je het aangepakt, hoe zou je het anders kunnen doen, wat heb je ervan geleerd? Daarbij is positieve feedback geven een voorwaarde. Echt, je ziet de studenten opbloeien! Studenten worden op deze manier in hun kracht gezet.” 

De studie als prachtige proeftuin voor het bedrijfsleven
In het leertraject leren docenten vragen te stellen als: tot waar snap je het wel en wat snap je niet? Daarbij gaat het er niet om dat studenten het resultaat tonen, maar dat zij laten zien welke stappen zij zetten om tot dat resultaat te komen. Hoe pak je iets aan en voorkom je dat je vastloopt? Er zit veel meer kennis bij studenten dan je denkt. Het gaat niet om hoe docenten onderwijzen, maar om hoe studenten leren. En hoe docenten ze kunnen helpen in hun leerproces. 

Bijkomend effect is dat in de klas sneller duidelijk wordt welke studenten wel en niet bereid zijn voor hun studie te werken. En ‘mooie leermomenten’ ontstaan wanneer aanvankelijk onzekere studenten hun faalangst overwinnen en opleven door coaching en positieve feedback. Dat ze durven te doen en durven fouten te maken. De studie is zo een prachtige proeftuin voor het bedrijfsleven.