De 21ste verjaardag van Inholland met... Ruud Gortworst
‘Ik heb studenten altijd geleerd met hoofd, hart en handen te werken’
Docent Ruud Gortworst houdt niet van doorsnee en gewoon. “Ik vind mensen die anders denken en doen vaak interessanter dan de gemiddelde man of vrouw. Het is fascinerend wat er in sommige hoofden omgaat. ” Deze uitspraak past goed bij de docent, leercoach en ontwikkelaar GGZ-onderwijs. Sinds 21 jaar werkt Ruud bij de opleiding Verpleegkunde van Inholland Amsterdam. Dat hij zelf sommige zaken ook graag out of the box aanvliegt, is in zijn lange carrière goed van pas gekomen. Hij stond altijd open voor vernieuwingen en bijzondere onderwijsmethoden. Nog steeds.
“Ik kom net terug van een demonstratie van een groot videoscherm dat we gaan gebruiken voor we een interactief communicatieprogramma. Het is een immersive room. Verschillende scenes uit de beroepspraktijk kunnen we als achtergrond gebruiken. Daarnaast oriënteer ik mij op andere vormen zoals een lastig gesprek voeren met een patiënt of collega door middel van de dialogue trainer. In deze virtuele wereld krijgen studenten de kans om op een veilige manier gespreksvaardigheden te oefenen. Zonder grote consequenties merken ze het effect van een ‘verkeerde’ boodschap; zijn ze te direct of juist te onduidelijk, dan verdwijnt de gesprekspartner. Kiezen ze voor de juiste woorden, dan krijgt het gesprek een vervolg.”
Onvoorspelbare psychiatrische patiënten
Voor Ruud is communicatie met patiënten een belangrijke vaardigheid voor een verpleegkundige. Niet voor niets is hij co-auteur van het studieboek De verpleegkundige als communicator.
“Op school werken ook vaak met trainingsacteurs, die ik zelf heb gescreend en voorbereid op een casus die we naspelen. Dat is elke keer een hele belevenis. Studenten kunnen het echt moeilijk krijgen als zo’n acteur zich voordoet als onvoorspelbare psychiatrische patiënt. Voorheen speelde ik die rol ook wel eens zelf of vroegen we er een student voor. Met acteurs is het professioneler.”
Als ik naar mijn studenten kijk, dan wens ik ze vooral verbinding met elkaar toe. Ik zeg dan ook vaak dat ze allemaal een buddy moeten zoeken. Praat met elkaar!
IJzeren geheugen
Ruud heeft een ijzeren geheugen. Moeiteloos dist hij anekdotes en chronologische feiten op uit al zijn Inholland jaren en daarvoor. “Na mijn opleiding aan de pedagogische academie vond ik vanwege de grote werkloosheid moeilijk een vast baan. Het bleef bij invalbaantjes waarbij ik steevast bij de ‘moeilijke klassen’ werd gezet. Dat ging me goed af, maar was toch niet wat ik wilde.” Het roer ging om toen hij een advertentie zag van een psychiatrische kliniek waar je het vak van psychiatrische verpleegkundige kon leren in de praktijk. Al snel sloot hij een hele nieuwe wereld in zijn armen. “Ik heb daar zoveel meegemaakt.” In 2003 werd hij docent bij Inholland om studenten net zo enthousiast en vaardig te maken in dit vak.
Zonder empathie red je het niet
Het mooie van een baan in de psychiatrie is dat het werken met hoofd, hart en handen is, vindt Ruud. Dat leert hij al zijn studenten. “Theoretische kennis is leidend, maar zonder empathie red je het niet. Bij Inholland zijn we altijd op de hoogte van alle vakinhoudelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen. Het is onze taak die in het onderwijs te verwerken, zodat we altijd de juiste behandelprotocollen kennen.” Als voorbeeld noemt Ruud de respons op mensen die zichzelf opzettelijk verwonden als gevolg van een psychisch probleem. “Vroeger negeerden we automutilatie, in de veronderstelling dat het eerder zou stoppen, nu leren we onze studenten dat dat averechts werkt.”
Verschillende minors vormgegeven
Ruud heeft een belangrijk aandeel gehad in de onderwijsvernieuwing van de opleiding Verpleegkunde, zowel voor de vierjarige opleiding als de deeltijd. En dan met name de vakken rondom de geestelijke gezondheid. “Ik heb verschillende minors vormgegeven. Daarbij zit ook een vrije minor, die studenten mogen invullen met vakken die voor hen belangrijk zijn. Zo hebben ze meer regie over hun eigen leerproces. Ook heb ik de rol van praktijkondersteuner somatiek een prominentere plek in het curriculum gegeven. Via de huisarts komen patiënten met chronische lichamelijke ziekten daar vaak eerst terecht.”
Een persoonlijke tijdlijn
Hoe langer Ruud toekomstige beroepskrachten begeleidt als docent of coach, hoe meer hij ervan overtuigd is dat aandacht voor de persoonlijke ontwikkeling van studenten essentieel is. “Soms laat ik studenten belangrijke momenten uit hun eigen leven en dat van hun nabije familie en vrienden op een tijdlijn zetten. Wat waren belangrijke gebeurtenissen en waarom? Welke hadden te maken met gezondheidsproblemen? Dan blijkt dat studenten wel te maken hebben met psychosociale problematiek, maar vaak nog een minder goed beeld hebben van de psychiatrie. Pas bij een stage of een vak in die richting, realiseren ze zich bijvoorbeeld voor het eerst welke impact een zware depressie kan hebben. Ook voor die realisatie is een rollenspel met trainingsacteurs heel waardevol. Hoe handel je? Dan hebben we het ook over wat je moet met je eigen gevoelens in een behandelsituatie. Duw je die weg of kan je er gebruik van maken? Die vragen leveren mooie en soms confronterende gesprekken op.”
Momenten van verwondering
Aan de werkvorm die Ruud al jaren gebruikt bij de supervisiebijeenkomsten met studenten, heeft hij een mooi souvenir overgehouden. “Bij de laatste sessie schrijven we elkaar een kaart waarop we terugblikken op alle bijeenkomsten en elkaars iets toewensen. De kaarten die ik ontvang, bewaar ik. Zo bedankte een student me voor het delen van mijn wijsheid en wenste hij me nog veel momenten van verwondering toe. Dat studenten zich zo eerlijk en open op durven te stellen, vind ik mooi.”
Hoe was jezelf toen je 21 was?
Ik groeide op in Amsterdam, mijn haren waren lang en ik wilde niet hetzelfde doen als mijn vader, die in het onderwijs werkte. Toch deed ik de pedagogische academie. Pas later koos ik mijn eigen pad, maar ik ben wel teruggekomen in het onderwijs
Wat wens je de 21-jarige van nu toe?
Als ik naar mijn studenten kijk, dan wens ik ze vooral verbinding met elkaar toe. Zeker als ze in de geestelijke gezondheidszorg willen werken, is het belangrijk dat ze hun gevoelens kwijt kunnen. Ik zeg dan ook vaak dat ze allemaal een buddy moeten zoeken. Praat met elkaar!
Hoe zie jij het onderwijs over 21 jaar?
Moeilijk te voorspellen. Eerst maar eens de verhuizing naar Sluisbuurt meemaken. Daar komen we samen met zoveel meer opleidingen. We krijgen er fantastische ruimtes, uitgerust met goede technische voorzieningen.
Wat doe jij over 21 jaar?
Ik ben 63. Over eenentwintig jaar hoop ik nog fit genoeg te zijn om te reizen met mijn vrouw. Verder ben ik een actieve hobbyfotograaf en gek op mijn hondjes, de King Charles cavaliers. Ik heb een mooie afbeelding op mijn bureaublad staan.
En dat van dat geheugen klopt zeker: bij mijn sollicitatiegesprek in 2020 wist jij nog precies wat je zo’n 10 jaar eerder in mijn stage beoordeling (toen nog als student hbo-v) had gezegd haha.
Trots dat ik nu je collega mag zijn!
Ruud Kok