Docent van het jaar verzilvert Wij Inholland award in Italië
Silvana Herben in de voetsporen van Reggio Emilia-pedagoog Loris Malaguzzi
Docent van het jaar Silvana Herben heeft het prijzengeld van haar Inholland award verzilverd! Begin april reisde de Pabo-docent af naar Italië, een verdiepingsstudiereis naar de plek waar de Reggio Emilia pedagogiek is ontstaan. Én ze wilde graag meer weten over de visie van Loris Malaguzzi (1920-1994), de Italiaanse onderwijzer en psycholoog die een pedagogiek ontwikkelde met respectvolle aandacht voor de ontwikkeling van capaciteiten van kinderen. Hij was tevens de oprichter en inspirator van de kindercentra in het Noord-Italiaanse stadje Reggio Emilia.
“Wat wil met mijn inzichten wil doen?”, zegt Silvana. “Ik denk dat er veel winst te halen is in de pedagogische luisterhouding naar kinderen. Daarnaast omgaan met de autonomie van kinderen, kinderen letterlijk de ruimte geven in tijd en de gelegenheid te geven om materialen te ontdekken en écht te onderzoeken.”
Laat kinderen ontdekken in hun eigen tempo
Samen met onder andere managers uit de kinderopvang bezocht Silvana kinderdagverblijven en scholen, waar ze met eigen ogen zag hoe ‘de pedagogista’ omgingen met kinderen. “Er was een duidelijke relatie tussen de ruimte, de materialen, de kinderen en de professionals.” Vooral de pedagogische houding viel op. “Met weinig instructie kregen de kinderen de gelegenheid de materialen te ontdekken en daar vragen over te stellen. Dus zonder er gelijk een opdracht aan te koppelen of een eindproduct. En daarvoor kregen ze alle tijd om het te ontdekken op hun eigen tempo.”
‘Luisteren naar kinderen is essentieel’
Silvana: “De professionals waren niet gericht op het zenden van informatie, maar meer op het luisteren naar de kinderen. Op hun vragen werd ingegaan en sámen werd op zoek gegaan naar het antwoord op die vragen. Kinderen kregen uitgebreid de tijd om op ontdekkingstocht te gaan binnen de ruimte en met de materialen. Ik heb veel natuurlijke materialen gezien, maar ook ontdekken met spiegels, omgaan met lichtbronnen, klei, verf, papier en wat nog meer. Er was een uitgebreide documentatie door middel van fotografie. Kortom: alles wat er gebeurde was in relatie tot de ontwikkeling van de kinderen. Het proces stond centraal.”
Zo zag Silvana hoe kinderen de ruimte kregen om te ontdekken bij een verfactiviteit. “Op de tafel stonden verfflessen met blauwe en gele verf. Zij mochten zelf de verf in het verfbakje doen en kiezen welke verf. Op een gegeven moment had een kind van beide flessen een klodder in het bakje gedaan en zag dat het van kleur veranderde. Die ontdekking gebeurde vanzelf en de ‘pedagogista’ (onderwijsassistent, red.) was net zo verwonderd. Er waren kwasten, maar de kinderen kregen de ruimte om zelf te ontdekken of ze met hun vingers of kwasten aan de verf wilden zitten. De tafel was bedekt met plastic en daar ging een kind op verven. Er was geen papier, totdat een kind om papier vroeg. Daarna kwam er papier en gingen ze erop verven. Voor die tijd liet de professional van alles gebeuren tijdens het ontdekken.”
Kikkers kleien na ‘eigen’ onderzoek
Een ander voorbeeld gaat over klei. “Op een tafel zag ik grote gekleide kikkers gemaakt door kleuters. Ik had nog nooit zulke gekleide kikkers gezien, gemaakt door kleuters. Voorafgaand hieraan zijn de kinderen meerdere keren op onderzoek geweest bij de vijvers en in de natuur en mochten de kinderen zelf foto’s maken van kikkers. Sowieso is het hele buitenverblijf een ontdekkingstocht en is er van alles mogelijk. Na veel onderzoek in de echte wereld, boeken en plaatmateriaal, kwam er klei op tafel. Kinderen mochten zelf de hoeveelheid klei eraf pakken en de ene homp was groter dan de andere homp klei. Zelf gingen zij op zoek naar hoe de kikker eruit moest komen te zien. Er was geen eindtijd. Iedereen leerde in zijn eigen tempo. Er waren ook kinderen met special needs, omdat er in Italië geen scholen voor speciaal onderwijs bestaan. Ook deze kinderen gingen mee in het hele proces.”
“In vier dagen heb ik meerdere dagverblijven en scholen bezocht, lezingen gevolgd en aan workshops meegedaan. Het waren vier volle en intensieve dagen, want ik was van ’s ochtends tot ’s avonds met de hele groep op pad, maar het hele programma was erg compleet en leerzaam. Het gaf een compleet inzicht in de visie Reggio Emilia.”
Wat een mooie reis en mooie ervaring. De pedagogiek van Reggio Emilia is echt rijk, dynamisch en inspirerend.
Geïnteresseerden wijs ik graag op de Nederlandse Stichting Pedagogiekontwikkeling 0-7 (https://pedagogiekontwikkeling.nl/pedagogiek-0-7/). Zij hebben in lijn met deze benadering de Sporen-werkwijze ontwikkeld (https://www.swpbook.com/boeken/103/pedagogiek/1018/sporen-van-reggio) en bestieren ook een eigen kindcentrum in Den Haag (https://www.perron07.nl/reggio/)