CO2-negatief bouwen met stro, hout en leem

“In de bouw wordt meestal gedacht vanuit conventionele materialen. Op school hebben we het wel over bijvoorbeeld bouwen met stro, maar tijdens deze Makathon konden we echt de diepte in. Én hebben we zelf bouwblokken gemaakt en stro staan zagen, dus ik vond het erg leuke en leerzame dagen.” Bouwkunde-student Daan vat perfect samen wat de opzet was van de Makathon Biobased Design. Daar gingen studenten van Hogeschool Inholland Haarlem en Alkmaar samen met studenten van de Universiteit van Kassel aan de slag met het ontwerp van een biobased paviljoen.

Het idee achter de Makathon is dat studenten vertrouwd raken om te denken en ontwerpen vanuit natuurlijke materialen als stro, hout en leem/klei. Dit is onder meer nodig vanwege de enorme klimaatopgave die er ligt, waarbij de bouwsector wereldwijd verantwoordelijk is voor zo’n 40% van de CO2-uitstoot. En dat terwijl er meer duurzame bouwtechnieken en -materialen beschikbaar zijn, die ook nog eens zorgen dat gebouwen functioneren als CO2-opslag. CO2-negatief bouwen dus. Daarnaast kan deze relatief snelle vorm van bouwen een oplossing bieden voor het grote tekort op de huizenmarkt.

Multifunctioneel en biobased
Het verkennen van deze bouwtechnieken sloot perfect aan bij de vraag van Stadsfabriek Alkmaar. De Stadsfabriek, gevestigd in een groot pand van een voormalige drukkerij, is een plek voor onder meer makers, kunstenaars, startups en sociale ondernemers. Eén van de wensen van de Stadsfabriek is een volledig biobased, multifunctioneel paviljoen dat onder meer inzetbaar is als podium, galerij, vergaderruimte en horecagelegenheid. Het paviljoen moet bovendien verplaatsbaar zijn en door de grote loodsdeuren van de Stadsfabriek passen, zodat het zowel binnen als buiten te gebruiken is.

Een flinke opgave voor de 21 studenten Bouwkunde en Bouwmanagement & Vastgoed/ Ruimtelijke Ontwikkeling van Hogeschool Inholland en voor de studenten van de universiteit van Kassel. Gedurende drie dagen zetten ze er hun tanden in, waarbij ze presentaties en colleges kregen van experts, om meer kennis op te doen rondom biobased bouwen en (de eigenschappen van) de diverse materialen. Tussendoor gingen de studenten zelf in workshops aan de slag, waarbij onder meer ‘bakstenen van stro’ werden gemaakt en gezaagd. Met deze blokken kunnen snel en relatief eenvoudig muurconstructies in elkaar worden gezet, waarbij stro prima isolatiemateriaal is.

Creatieve ontwerpen
Tijdens de makathon werd toegewerkt naar de presentatie van het ontwerp van iedere groep. Dit leverde creatieve ontwerpen op, zoals ‘The Puzzel House’: een modulair systeem met blokken die in elkaar te klikken zijn, zodat zowel het vervoer als op- en afbouw eenvoudig zijn. Bovendien is dit gebouw met dit systeem, afhankelijk van het aantal gebruikers en de functie, groter en kleiner te maken door extra zijdelen te bevestigen of te verwijderen. Een andere groep koos voor een ontwerp met een inpandige veranda en een schuin dak met grote ramen, voor een optimale klimaatbeheersing met gebruik van zonnewarmte en luchtstromen.

Twee groepen kwamen met een soortgelijk idee: zowel het ‘Sandwich Paviljoen’ als ‘Push it Together’ bestaat uit twee aparte delen die los inzetbaar zijn, bijvoorbeeld om een podiumopstelling te creëren voor een buitenfestival. En afhankelijk van hoe de delen tegen elkaar worden geplaatst, is het paviljoen bruikbaar als gesloten werk- en vergaderruimte of als halfopen galerie/expositieruimte. Deze beide groepen kozen voor een constructie op wielen, zodat de delen makkelijk verrijdbaar zijn. Uiteraard maakten alle groepen gebruik van natuurlijke materialen. Naast hout, stro en leem werden onder meer bamboe en kurk toegepast.

‘Een hele moeilijke beslissing’
Met hun hoogwaardige en creatieve ontwerpen maakten de studenten het de jury knap lastig om een winnaar aan te wijzen, zo gaf André van Rijswijck van Stadsfabriek Alkmaar aan: “Meestal begin je zoiets met ‘het was een hele moeilijke beslissing’. Maar dat was ook echt zo. Van de ene groep vonden we het asymmetrische ontwerp en de toepassing van ‘carbonized wood’ heel leuk, van de andere het open ontwerp dat goed past bij de huidige inrichting in de Stadsfabriek. En bij de groepen met de twee ‘losse delen op wielen’ zijn de verrijdbaarheid en de veelzijdigheid in gebruik hele sterke elementen. Persoonlijk zou ik daarom een combinatie van al die elementen het mooiste vinden, maar van deze ontwerpen vinden we het Sandwich Paviljoen het mooiste.”

De makathon werd afgesloten met een borrel om nog even na te kunnen praten en afscheid te nemen. Manon, student Bouwkunde: “Het was best pittig om zo drie lange dagen binnen te zitten, maar ook erg gezellig. Er was een afwisselend programma en het eten tussendoor was heel goed verzorgd. Zo ging de tijd snel en ik heb het erg leuk gevonden. In het begin was het contact tussen de Nederlandse en de Duitse studenten wat onwennig, maar dat ging steeds beter. We deden alles in het Engels, voor beide landen natuurlijk niet de moedertaal. Dus dan vraag je aan elkaar hoe je bepaalde dingen zegt en kom je er samen wel uit. Of we zochten een plaatje op Google of gebruikten Translate. Dan merk je op dag drie dat je elkaar beter kent en veel makkelijker contact maakt. Eigenlijk is het jammer dat het net nu we het zo leuk met elkaar hebben, alweer is afgelopen.”

De Makathon Biobased Design is geïnitieerd en georganiseerd door Anne-Marie Verheijden (Hogeschool Inholland) en Lola Meyer (docent Universiteit Kassel). Vanuit Inholland konden derde- en vierdejaarsstudenten Bouwkunde en Bouwmanagement & Vastgoed/ Ruimtelijke Ontwikkeling  deelnemen (van de Bachelor of Build Environment (BBE)). Er namen studenten deel van de locaties Haarlem en Alkmaar.