‘Het vernieuwen van onderwijs is geen kwestie van ‘one size fits all’
Ons gesprek over flexibel leren
Hoe bereiden we studenten nog beter voor op hun toekomst in een veranderende maatschappij en arbeidsmarkt? Beroepen van nu verdwijnen misschien of vragen andere kennis en vaardigheden. Ook bij Hogeschool Inholland buigen we ons vaak over deze vraag. Dan vallen al snel de woorden ‘flexibel leren’. Maar wat bedoelen we daar eigenlijk mee?
In de verhalenreeks ‘Ons Gesprek over flexibel leren’ praat collegelid Marije Deutekom met collega’s en studenten over dit thema. In deze aflevering heeft ze het met tweedejaarsstudent Communicatie Yoica Dorst en docent media en journalistiek Jaap Versluis over hoe het onderwijs nog meer praktijkgericht kan worden aangeboden en wat dat voor hen betekent.
Marije: “Elke dag zijn we bezig om ons onderwijs actueel te houden en zo de kwaliteit te waarborgen. Vaak gebeurt dat op lesniveau of passen docenten, in overleg met het opleidingsmanagement, een bepaald vak aan, maar soms kijken we breder en verder. In dat geval heeft onderwijsvernieuwing meer om het lijf; met fundamentele en doordachte veranderingen zoeken we aansluiting bij een veranderende samenleving en arbeidsmarkt. Vroeger werden studenten opgeleid voor een bepaald beroep en daar hoorde een uitgestippelde carrière bij. Daarna veranderde je meestal hooguit van werkgever en niet van beroep. Nu is de arbeidsmarkt diffuser en veranderen we sneller van baan. Of veranderen de banen zelf. Door de vorm van het onderwijs te vernieuwen, bieden we studenten de kans straks in dat veld mee te bewegen. Liefst zoveel mogelijk in een praktijkgerichte setting. Met die visie en ambitie zijn we aan de slag gegaan. Dat gaat niet overal even snel, maar bij sommige opleidingen hebben we al een flinke slag gemaakt. Jaap, hoe is dat op jouw opleiding gegaan?”
Jaap: “Ik herken die schets; ook het communicatievak is een nieuw tijdperk ingegaan. Daarom is onze opleiding fundamenteel veranderd. Bij ons geen vaste klassen en hoorcolleges meer, maar verdiepingstrainingen, werkplaatsen, kleine leerteams, verplichte contacturen en heel veel praktijkopdrachten en projecten. Vanaf hun eerste jaar geven we studenten de gelegenheid tot slow learning; ze krijgen meer tijd om tot de kern van de stof door te dringen op een veelzijdigere manier en in directe verbinding met de praktijk. Bijna altijd in groepen en regelmatig met studenten van andere opleidingen. Aan het einde van een project laten studenten met een portfolio zien wat ze hebben geleerd aan de hand van voorgenomen leeruitkomsten.”
We denken niet opeens: kom laten we ons onderwijsaanbod drastisch anders vormgeven. Daar hebben we goede redenen voor en een doordachte aanpak.
Jaap: “Theoretische kennis, noodzakelijke competenties en soft skills leren studenten in masterclasses en verdiepingstrainingen, variërend van presentatietechnieken tot storytelling. Welke training ze volgen, bepalen ze zelf. Ja, dat vraagt verantwoordelijkheid en zelfregie, precies wat een communicatieprofessional van de toekomst nodig heeft. Net als lef, empathie en de kunst om je te verbinden aan je klant en zijn doelgroep. Ik had zelf ook nooit gedacht dat die soft skills zo belangrijk zouden worden.”
Marije: “Hoe pakt die manier van onderwijs voor jou uit Yoica?”
Yoica: “Voor mij werkt dit heel goed. Theorie aanhoren in een klaslokaal is niks voor mij. Omdat we als groep meteen aan de slag gaan met een realistische opdracht, blijft de stof beter hangen. Bij onze leercoach kunnen we altijd terecht voor ondersteuning. Zoals bij Jaap die ons vorig jaar hielp toen een externe opdrachtgever met een heel vage opdracht kwam. Ik wilde voorkomen dat we doelloos aan de slag zouden gaan en ging met haar in gesprek. Dat ik dat überhaupt durfde, komt omdat we in de opleiding aangemoedigd worden ons op te stellen als gelijkwaardige gesprekspartner. Jaap benadrukte dat deze opdracht ging om mijn leerproces. Dat sterkte me wel.”
“Gelukkig ging het anders bij Politie Haaglanden voor wie we een campagne mochten bedenken over wapenbezit. Daar konden we laten zien wat we waard waren. De politie was verrast dat wij eerstejaars, zo’n doordachte strategie konden presenteren.”
Jaap: “Dat Yoica in gesprek gaat met zo’n opdrachtgever, is een prachtig voorbeeld van wat wij voor ogen hebben. Daar kan ik echt van genieten. Zo’n ervaring is toch veel effectiever dan een docent die met een lijstje criteria in de hand een toets beoordeelt? Nu werken we bijvoorbeeld met portfolio’s waarmee we meer ontwikkelingsgericht toetsen.”
Marije: “Maar ook de reactie van de politie is tekenend voor waar we naar toe willen: studenten en beginnende professionals die meteen een verschil maken. En tegelijkertijd is het belangrijk dat we ruimte houden voor het aanleren van theoretische basiskennis.”
Studenten die meer structuur nodig hebben, moeten we tegemoetkomen. Als wij zeggen dat studenten hun eigen leerroutes mogen kiezen, dan moeten we ze goed leren hoe ze dat doen.
Jaap: “Dat is ook iets waar ik weleens mee worstel. Ik weet dat een docent in deze structuur vooral coachend en inspirerend moet zijn, maar wat doen we dan met dat waardevolle collegemateriaal dat we hebben opgebouwd? Als expert heb ik ook mijn beroepstrots: sommige kennis en theorie bied je nu eenmaal het best gebundeld en heel gericht aan.”
Marije: “Zeker, er is geen one size fits all-concept. We bekijken dat per opleiding en altijd in samenspraak met docenten, studenten en het werkveld. Ook onderzoeken we of ons aanbod flexibeler kan, zodat studenten op verschillende manieren hun diploma kunnen halen. We noemen dat leerroutes. Bij de Pabo en Verpleegkunde zijn we bezig met de voorbereidingen om met die leerroutes te gaan werken. Daar zitten vaak studenten die van een andere opleiding komen of een baan hebben gehad waar ze relevante kennis en ervaring hebben opgedaan. Als dat aantoonbaar is, kunnen ze bepaalde modules overslaan. Op deze manier spelen we in op het arbeidstekort in deze sectoren en je speelt in op de behoefte van de student.”
Marije: “Laten we niet vergeten dat onderwijsvernieuwing geen doel op zich is. We willen studenten een fijne studietijd bieden op één van onze opleidingen én ervoor zorgen dat ze een goede professional worden. Natuurlijk laten we ze meepraten. Aan ons wel de taak terug te koppelen wat we met hun feedback doen en op welke termijn. Heb jij dat ook zo ervaren Yoica?”
Yoica: “Zeker, in één van de enquêtes hebben we bijvoorbeeld laten weten dat we op sommige punten meer structuur nodig hadden. Vooral als eerstejaars ervoer ik chaos en zat ik soms thuis met tranen op de bank. Later doorzag ik het aanbod beter en snapte ik sneller wat van me verwacht werd. Zo leerde ik meer grip op mijn tijd te krijgen. Dat er meer verplichte coachingssessies werden ingesteld heeft ook geholpen. Maar ik zie ook wel dat Inholland nog weleens zoekende is.”
Jaap: “Studenten die meer structuur nodig hebben, moeten we tegemoetkomen. Als wij zeggen dat studenten hun eigen leerroutes mogen kiezen , dan moeten we ze goed leren hoe ze dat doen. We kunnen ze niet laten spartelen. Het is de taak van de leercoach zo’n student te helpen. Die coach moet daarvoor zijn opgeleid.”
Marije: “Eens, het is belangrijk dat we ons voortdurend blijven afvragen of we op de goede weg zitten met deze veranderingen. Flexibel leren moet een meerwaarde opleveren, op elke opleiding. Alhoewel we geen standaardconcept uitrollen, is het wel belangrijk dat we als Inholland kaders of uitgangspunten met elkaar afspreken en vastleggen. In de afgelopen jaren hebben we al veel geleerd. Door die lessen te bundelen kunnen we met elkaar onze onderwijskwaliteit blijven verbeteren. Jaap, ik ben benieuwd hoe jij en jouw collega’s dat zien? Voelen jullie je genoeg betrokken?”
Jaap: “Ik wel. Doordat Inholland nieuwe wegen durft in te slaan, zijn we als docenten ook weer flink in beweging gekomen. Zelf heb ik de afgelopen drie jaar meer geleerd over onderwijs dan ooit tevoren en ben ik blij met de ontwikkelingen. Dat geldt voor de meesten binnen ons team. Niemand wil terug naar een strak rooster en een traditioneel klaslokaal. Dat wil niet zeggen dat we binnen het docententeam en met de school af en toe stevige discussies voeren. Over die balans tussen gericht vakkennis overdragen in een theorieles en zoveel mogelijk leren in de praktijk bijvoorbeeld. Al met al kunnen wij als docenten meer vorm geven aan het onderwijs. Dat is een enorme rijkdom en helpt om dingen snel voor elkaar te krijgen. Bij onderwijsvernieuwing gaat het niet alleen om de studenten maar ook om de docenten. Ik ben weer tot leven gebracht door Inholland.”
Inmiddels weet ik mijn weg te vinden. En dat er meer verplichte coachingssessies werden ingesteld heeft ook geholpen.
