Massatoerisme in Amsterdam: spreiding of krimp?
Fair Tourism event legt pijnpunten bloot
Amsterdam is een van de belangrijkste toeristische trekpleisters van Europa. De miljoenen bezoekers die de stad jaarlijks aandoen, laten de stad bruisen en brengen geld in het laatje, maar zetten de stad ook onder druk. Hoe kan Amsterdam een gastvrije en open stad blijven en tegelijkertijd zijn identiteit behouden? Deze vraag staat centraal in de nieuwe programmareeks Fair Tourism, geïnitieerd door Inholland en Pakhuis de Zwijger. Het eerste programma, dat afgelopen week plaatsvond, bood gelijk de mogelijkheid om kennis te maken met Ko Koens, de kersverse Inholland-lector New Urban Tourism.
Geerte Udo, CEO van amsterdam&partners, zegt niet meer aan reclame en marketingcampagnes voor Amsterdam te doen. Dat hoeft niet meer, want er zijn al meer dan genoeg bezoekers. In gesprek met moderator Daan Dekker legde ze uit dat de bewoner nu meer centraal wordt gesteld: alle bezoekers zijn welkom, als ze maar meerwaarde hebben voor de stad en haar bewoners. Samen met gemeente, politie en buurten is amsterdam&partners een enjoy&respectcampagne gestart onder het motto: ‘mind you, hier wonen mensen’. Ze proberen bezoekers te bereiken bij het boeken en op reismomenten waarop ze online zijn. De campagnebanner popt dan gelijk op.
Vrijheidsdenken
Helaas heeft die campagne nog niet geleid tot minder plat toerisme. Volgens Udo heeft Amsterdam nu last van het eigen vrijheidsdenken waar de stad groot mee is geworden: met name op het vlak van prostitutie en coffeeshops. “Zolang je je aanbod niet aanpast en bijvoorbeeld alcohol blijft schenken tot drie uur ’s nachts, lukt het ons echt niet om het gedrag van mensen met behulp van een campagne te veranderen.” Het zit ‘m dus ook in regelgeving. En controle op naleving. Vervolgens kan de campagne het effect versterken.
Mobiliteit van toeristen
Vooral het centrum heeft last van overtoerisme. Maar in andere wijken kan toerisme nog steeds positieve dingen brengen. Udo wil koersen op digitale innovatie. Met behulp van gegevens uit de ‘city card’ krijgt ze nu al nieuwe inzichten in mobiliteit van toeristen: hoe ze zich bewegen door de stad. Door sturing kun je ze meer spreiden, bijvoorbeeld met kortingsacties op tijdstippen of plekken die wat minder druk zijn. Ook de gemeente Amsterdam verzamelt data over de toeristische mobiliteit, bleek uit een presentatie van onderzoeker Tanja Fedorova. Ze deelde een aantal trends en statistieken met het publiek.
Wij maken moeilijker keuzes. Als gevolg daarvan is er geen goede visie van de stad op het feit dat het druk is, druk blijft en nog drukker gaat worden.
Dialoog
Inholland-lector Ko Koens en Martijn Duineveld, universitair hoofddocent in Wageningen en expert op het gebied van massatoerisme, probeerden het debat in een breder perspectief te trekken. Toerisme is gelinkt met andere onderwerpen en ontwikkelingen in de stad. “Wat betekent bijvoorbeeld inclusiviteit in de praktijk? En hoe verhoudt Amsterdam zich tot andere, vergelijkbare Europese steden als Valencia, Barcelona, Lissabon en Venetië? Ook daar is de druk van het toerisme op de stad groot”, zegt Ko Koens in een terugblik op het gesprek. “Maar het lijkt wel alsof je in Amsterdam eerder hoort dat er iets aan de hand is omdat we sneller klagen, waardoor er een dialoog ontstaat. Het voordeel daarvan is dat we er ook eerder bij zijn als er een probleem is; het nadeel is dat we door dit ‘polderen’ moeilijker keuzes maken. Als gevolg daarvan is er geen goede visie van de stad op het feit dat het druk is, druk blijft en nog drukker gaat worden. Als je bijvoorbeeld voor een strengere regelgeving kiest, betekent het ook dat je de plaatselijke bewoners heel hard moet gaan reguleren.”
Urban governance
Wina Smeenk, associate lector Co-design en Empathie en vanuit het Urban Leisure & Tourism Lab betrokken bij de organisatie van het Fair Tourism programma, luisterde geboeid naar de discussie: “Martijn Duineveld vertelde dat hij het massatoerisme als onderwerp bij uitstek geschikt vindt om urban governance bespreekbaar te maken: dan bekijk je het in de bredere context van overheidsbesluitvorming, ruimtelijke ordening of marktposities in de stad en de impact op haar gebruikers en bewoners.” In het vraaggesprek gaf Duineveld aan massatoerisme niet te willen bestempelen als goed of slecht. Toch spoorde hij enkele dagen later in een ingezonden brief in Het Parool de gemeente Amsterdam aan om een discussie te beginnen over toeristische krimp vanwege de negatieve impact van deze sector op het milieu en de omgeving.
Evil brainstorm
“Er zijn twee standpunten die niet nader tot elkaar komen”, valt Ko Koens op. “Het eerste is ‘toerisme levert groei op, dus laat ze maar komen’ en het tweede is ‘weg met toeristen, we hebben er last van’. Naar mijn idee moeten we mensen uit hun comfortzone halen, zodat ze op een meer constructieve wijze met elkaar in gesprek komen. Een manier om dit te bereiken is een ‘evil brainstorm’, een techniek die mijn collega Guido Stompff, lector Design Thinking, gebruikt om frisse inzichten te genereren. Je bedenkt bijvoorbeeld hoe je de stad onleefbaar kunt maken met toerisme, om dan te ontdekken welke mechanismen daaronder zitten. Door die mechanismen in een gedachtenexperiment om te keren komen we tot frisse en spannende inzichten waar we gezamenlijk veel van leren.” Al met al voldoende stof om het vervolg van deze programmareeks Fair Tourism mee op te tuigen.