Goed gevoed ouder worden - samen sterk tegen ondervoeding bij ouderen
De groeiende rol van studenten, mantelzorgers en zorgprofessionals
We willen allemaal zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen. Dan is een goede gezondheid essentieel. Helaas is ondervoeding bij thuiswonende ouderen een groeiend probleem. Vandaar de landelijke bewustwordingsactie Goed Gevoed Ouder Worden deze week. Ook bij Inholland heeft het thema ondervoeding de aandacht, om ouderen, hun naasten, mantelzorgers en (aankomende) professionals in zorg en welzijn te informeren en te ondersteunen.
“Ondervoeding raakt alle facetten van onze maatschappij”, zegt Jellie Zuidema, docent-onderzoeker bij het PLINT Ondervoeding-project van Hogeschool Inholland, dat zich richt op het voorkomen en signaleren van ondervoeding bij zelfstandig wonende ouderen. “Een groot deel van onze studenten krijgt hiermee te maken in hun beroep, terwijl veel van onze medewerkers zelf de zorg hebben voor een (schoon)ouder of naaste. Samen kunnen we het verschil maken om ondervoeding te voorkomen, te signaleren en te behandelen. In alle sectoren van de zorg.”
Ondervoeding houdt in dat mensen te weinig voedingsstoffen binnenkrijgen, waardoor ze minder energie en kracht hebben om de dingen te doen die ze willen. Maar liefst 8,5 procent van de thuiswonende 65-plussers en 16 procent van de ouderen met thuiszorg is ondervoed of loopt hierop een hoog risico. “Dit probleem wordt alleen maar groter, omdat het aantal ouderen snel toeneemt en ze bovendien steeds ouder worden. Goede voeding is dan een fundamentele voorwaarde om fit te blijven, iets waarvan alle betrokkenen zich bewust moeten zijn, van mantelzorgers die als eersten signalen oppikken, tot zorgprofessionals, welzijnswerkers en uiteraard ook ouderen zelf.”
Signalen herkennen
Wil je ondervoeding bij thuiswonende ouderen voor zijn, dan moet je het vroegtijdig herkennen, benadrukt Jellie. “Het is de taak van de huisartsenpraktijk en thuiszorg, maar vanwege het afnemende aantal zorgverleners wordt interdisciplinaire samenwerking steeds belangrijker. Dit betekent dat studenten van opleidingen zoals diëtetiek, fysiotherapie, social work en sportkunde in de toekomst een grotere rol gaan spelen in het opvangen van de waarschuwingssignalen en het nemen van snelle actie. Doordat zij ook persoonlijk contact hebben met ouderen, kunnen zij veranderingen in eetpatroon of uiterlijk snel opmerken. Bijvoorbeeld tijdens het Huisbezoek 75+ waarbij welzijnswerkers de thuissituatie en eventuele benodigde hulp in kaart brengen.”
Interprofessionele lesdag
Hier ligt dus een belangrijke rol voor hogescholen. Jellie: “Helaas ontbreekt het docenten vaak aan voldoende kennis over (onder)voeding, waardoor zij de neiging hebben dit onderwerp te negeren in het onderwijs. Daarom zetten we ons vanuit projectgroep VITALIS, een samenwerking van Hogeschool Rotterdam, De Haagse Hogeschool, HAN University of Applied Sciences, Hogeschool Utrecht en Hogeschool Inholland, landelijk in voor ontwikkeling van interdisciplinair lesmateriaal."
Een mooie uiting hiervan is de interprofessionele lesdag die op 8 april plaatsvond bij Inholland Haarlem, specifiek voor de opleidingen Social Work en Sportkunde. Op het programma stonden lessen over (onder)voeding bij ouderen, samenwerking en een uitdagende casestudy (‘Wat kan jij, wat kan ik?’). Ook was er een boksclinic met ouderen, waarbij deelnemers vanuit Oppeppers Kennemerhart plus begeleiders konden sparren met Sportkundestudenten. Jellie: “Het doel van zo’n dag is om elkaars taken en rollen te begrijpen en over de grenzen van de verschillende domeinen heen te kijken. Want leer je elkaar nu al kennen, dan weet je elkaar straks in het werkveld beter te vinden." De studenten waren buitengewoon enthousiast: “Samen eten zorgt er niet alleen voor dat je beter eet, maar heeft daarnaast een belangrijke functie op het vergroten van het sociale contact en uitbreiding van je netwerk.” En: “Boksen is niet alleen goed voor spieropbouw, mobiliteit en zelfvertrouwen, maar het houdt je ook mentaal scherp. Ik had niet verwacht hoeveel dit losmaakt, je hebt direct zulke mooie gesprekken!”
Tips voor de mantelzorger
Wat kun je als mantelzorger nu doen aan het herkennen van ondervoeding bij een ouder of naaste? “Kijk niet alleen naar wat iemand eet, maar ook naar factoren zoals onbedoeld gewichtsverlies, pijn bij kauwen en slikken, verminderde mobiliteit, of eenzaamheid”, adviseert Yvonne de Vries van Oppeppers Kennemerhart. “Ga in gesprek over eetlust, (zelf) boodschappen doen en koken. Als mantelzorger ben je gewend alles uit handen te nemen, maar juist eigen regie en zelfstandigheid zijn ontzettend belangrijk. En wil je écht weten hoe het gaat? Eet dan samen of ga langs bij een eetclub. Gezamenlijke eetmomenten zorgen voor een gevoel van verbinding, ergens bij te horen. Ook in die zin wordt voeding steeds meer van belang. Mensen knappen zienderogen op als ze een poosje met ons mee-eten - daarbij sluiten ook steeds vaker mantelzorgers aan om onderling ervaringen uit te wisselen.
Tot slot moedigt Yvonne ook openheid en kwetsbaarheid aan onder mantelzorgers zelf, bijvoorbeeld tegenover collega's. "Mantelzorg is een zware taak die niet als vanzelfsprekend moet worden beschouwd. Zorg eerst voor jezelf, dan pas kun je voor anderen zorgen. En het is ook best oké om eens 'nee' te zeggen.”
Meer informatie over de campagne vind je hier. Meer over het project PLINT vind je op onze website, met ook een digitale versie van het magazine Vitaal & Voedzaam, gericht op ouderen en mantelzorgers.
Wil je een fysiek exemplaar van dit magazine ontvangen? Mail dan naar jellie.zuidema@inholland.nl.