Inholland, Naturalis en Hollands Hophuis ontdekken oer-Hollandse hop
Hop is hip. Zeker als ingrediënt in een lokaal, ambachtelijk gebrouwen bier. Maar waar halen lokale brouwers echte oer-Hollandse hop vandaan? En groeit zo’n plant sowieso nog ergens in Nederland? Onderzoekers van Hogeschool Inholland en Naturalis Biodiversity Center gingen op zoek: ter land, ter lab en in musea om stokoude resten te vergelijken met verse exemplaren. Op maandag 13 juni kun je de resultaten van het diepgravende DNA-onderzoek zien, horen én proeven.
Hop is een belangrijke smaakmaker van het steeds populairder wordende speciaalbier. Maar bierbrouwers kampen met een groeiend te kort aan hop. Ze moeten daarvoor in de rij staan in het buitenland, omdat de teelt van hop in Nederland is verdwenen. De terugkeer van Hollandse hop, met een eigen smaak, lokaal geteeld: dat zou voor hen de oplossing zijn om het brouwen van authentieke speciaalbieren een impuls te geven.
RAAK-mkb-onderzoeksproject
Hogeschool Inholland pakte het vraagstuk van de bierbrouwers en hoptelers van het Hollands Hophuis op. Onderzoekers van het Research and Innovation Centre Agri, Food & Life Sciences (RIC-AFL) vormden samen met onder meer kennisinstellingen, zoals Naturalis en Wageningen University & Research (WUR), bierbrouwers, telers en andere partners in het werkveld een consortium voor het SIA RAAK-mkb-onderzoeksproject Hollandse Hop voor lokaal speciaalbier.
We wilden meer doen met elkaar, omdat een hbo-instelling als Inholland goed is om vraagstukken uit het werkveld te koppelen aan praktijkgericht onderzoek.
Samenwerking Inholland en Naturalis
“We werken al langer samen met Inholland in stages met hun studenten ”, zegt botanicus en onderzoeker Barbara Gravendeel van Naturalis. “Maar we wilden meer doen met elkaar, omdat een hbo-instelling als Inholland goed is om vraagstukken uit het werkveld te koppelen aan praktijkgericht onderzoek. In dit geval dus om op zoek te gaan naar Hollandse hop waarmee lokaal geteeld kan worden.”
Hop, het veld in
De eerste stappen in het onderzoek waren sprongen in het verleden. “We gingen na wat de historische plekken waren van de verloren gegane Nederlandse hopteelt. Die bleken te liggen op de zandgronden van Oost- en Zuid-Nederland en op stroomruggronden van de Maas en de Waal. Vervolgens selecteerden we uit het herbarium van Naturalis en het Stadhuismuseum Zierikzee gedroogde hop uit die regio’s. Met een student van de WUR zijn we op die plekken terug geweest om verse, wilde hop te zoeken.”
Historische en huidige hop
Het idee was om de oude hop van Naturalis te vergelijken met de verse hop uit het veld. Is er een match, dan kun je vaststellen dat de plant autochtoon Nederlands is, en daarmee een kandidaat voor teelt door lokale hoptelers en bierbrouwers. Maaike Boersma, docent-onderzoeker bij Inholland, lectoraat Green Biotechnology richtte zich op het spannende DNA-onderzoek. “Bij Naturalis verzamelde ik twintig monsters. Belangrijk was dat dit DNA-materiaal niet besmet zou raken. Het verse DNA heb ik daarom apart geïsoleerd in het laboratorium van Hogeschool Inholland Amsterdam.”
De studenten waren heel enthousiast, omdat ze volledig verantwoordelijk waren voor hun deelonderzoek.
Onderzoek tweedejaarsstudenten
Maaike betrok ook enkele tweedejaarsstudenten Biotechnologie bij het onderzoek. “Tijdens hun interne stage van zeven weken hebben ze zelf een selectie uit de verse hopplanten gemaakt, DNA geïsoleerd en die met elkaar vergeleken. Ze waren daar heel enthousiast over, omdat ze volledig verantwoordelijk waren voor dat deelonderzoek en omdat het echt pionieren was met een vraag uit de praktijk: ook wij als onderzoekers wisten het antwoord niet.”
Data-analyse door supercomputer
Om onderscheid te maken tussen verschillende genotypen van de hopplanten, stuurde Maaike het DNA-materiaal naar een onderzoekscentrum in het Verenigd Koninkrijk. “Inmiddels ben ik druk bezig met de data-analyse. Op basis van verschillende algoritmen vergelijk ik de tientallen monsters en de honderden stukjes DNA om een zogeheten fylogenetische stamboom te maken. Bij Inholland hebben we een supersterke computer met een rekencapaciteit van 32 gigabyte om deze data-analyse te kunnen uitvoeren.”
Niet uitgestorven
Hoewel de data-analyse nog niet is afgerond, is Barbara naar eigen zeggen ‘dolenthousiast’ over het resultaat. “Het is nu al duidelijk dat authentieke Nederlandse hop niet is uitgestorven. We hebben het aangetroffen bij Horst aan de Maas en bij de Nieuwkoopse Plassen. Op basis van de genetische code en de wortelstokken die we er verzamelden, kunnen lokale telers veredelde Hollandse hop maken voor lokale bierbrouwers.”