‘Na het praten over diversiteit en inclusie is het nu een kwestie van doen’

Hoe zorgen we voor meer diversiteit en inclusie in het hoger onderwijs? Die vraag stond centraal in de laatste sessie van de Community of Practice (CoP) Diversiteit. Na de presentatie van het boek ‘Diversiteit in het hoger onderwijs’ ontvouwde zich een open en eerlijk panelgesprek. Een van de panelleden was Mohammed Jâouna. Als docent en coach binnen het domein Creative Business mét de nodige levens- en werkervaring weet hij wat bijdraagt aan een inclusieve (leer)omgeving. “Het is belangrijk om hierover te praten maar ook om er gewoon mee aan de slag te gaan.” 

“Mijn grootvader kwam als zogeheten gastarbeider uit Marokko”, vertelt Mohammed. “Hij voorzag problemen als verschillende bevolkingsgroepen gescheiden van elkaar gingen wonen. Vandaar dat hij er bewust voor koos om zijn gezin op te laten groeien tussen de ‘Nederlanders’ om op die manier de taal en cultuur beter eigen te maken. Zo ben ik grotendeels in Amstelveen opgegroeid. Ik heb daar de codes van de witte wereld leren kennen en omdat ik familie had in Amsterdam leerde ik ook de codes van die diversere wereld kennen. Zo kan ik als een kameleon de switch maken afhankelijk van de omgeving waar ik ben. De keerzijde van opgroeien in zo’n omgeving is dat ik aan den lijve heb ondervonden hoe het is om anders te zijn en buiten de norm te vallen.” 

Witte wereld 
Mohammed volgde na zijn mbo-opleiding op een ‘zwarte school’ in Amsterdam de hbo-opleiding Leraar Lichamelijke Opvoeding (ALO) en kwam daar opnieuw in een witte wereld terecht. “Vier jaar lang werd impliciet en expliciet benadrukt dat ik anders was. Zo herinner ik me, na drie jaar studeren op die school, de dag na een inbraak op school. Ik liep met een groep studenten in de gang toen een docent naar mij toe stapte. Hij vroeg wie ik was en wat ik hier deed. Hij gaf aan dat ze extra voorzichtig waren vanwege de inbraak. Ik en niemand anders van mijn groep moest zich verantwoorden.” 

Persoonlijke missie 
“Ondanks alles heb ik een superleuke tijd gehad als student op die school. De pijn die ik heb ervaren gedurende mijn eigen jeugd, heb ik omgezet naar positieve energie om iets te betekenen voor de jeugd van nu en de volgende generaties. Ik heb er mijn persoonlijke missie van gemaakt om jongeren die hetzelfde meemaken als ik, zelfredzaam te maken. Ik heb het allemaal alleen moeten doen en weet hoe belangrijk het is dat je iemand hebt die je op zulke tegenslagen kan voorbereiden en iemand die deuren voor je opent.” Representatie draagt daartoe bij, ervoer Mohammed de voorbije jaren als docent en coach in onder meer het voortgezet speciaal onderwijs en het mbo. “Bi-culturele studenten wisten de weg naar mij goed te vinden, omdat ze zich eindelijk konden identificeren met een docent die op hen leek. Ze wisten dat ik begreep wat zij meemaakten.” 

Luchtige benadering 
Zijn werk in het onderwijs combineerde Mohammed jarenlang met trainingen en workshops rond diversiteit en inclusie, onder andere voor organisaties en professionals die met jongeren werken. “Ik ga in op de vraag hoe vooroordelen werken, want die bias hebben we allemaal. Hoe ontstaan ze in ons brein en hoe ga je om met deze op zich natuurlijke reactie? Bewustwording is de eerste stap. Ik heb hiervoor samen met Nora el Abdouni de game ‘Unlocking the Code’ ontwikkeld, zodat je het onderwerp, dat al zwaar genoeg is, op een speelse manier kunt benaderen. Met zo’n luchtige benadering creëer je makkelijker draagvlak bij mensen om actief mee te werken aan een inclusieve (leer)omgeving. We stimuleren organisaties te werken aan mindset, vaardigheden en structuur binnen de organisatie. Een van de belangrijkste vaardigheden waar we aandacht aan besteden is je kunnen verplaatsen in de ander, van perspectief kunnen wisselen met een (vreemde) ander. En dat vereist oefening.” 

Safe space  
Naast de mentale component vraagt inclusie ook om institutionele interventies, stelt Mohammed. “Welke maatregelen zijn nodig om de bias te tackelen die inclusie in de weg staat? Denk bijvoorbeeld aan een diverse sollicitatiecommissie inclusief studenten. Of werken aan een safe space om diversiteit en inclusie bespreekbaar te maken.” Vanwege zijn expertise werd Mohammed gevraagd om als panellid aan te schuiven bij de CoP-sessie naast andere collega’s en studenten. “Dit was zo’n safe space om het eerlijke en soms moeilijke gesprek met elkaar aan te gaan.”  

Echt effort leveren  
Sinds de zomer van 2022 is Mohammed docent en coach binnen het Domein Creative Business. Wat hij in veel organisaties miste, trof hij bij binnenkomst in Diemen wel aan. “Inholland is heel bewust met het thema diversiteit en inclusie bezig. Ik zag het aan de PR; studenten worden vertegenwoordigd in uitingen als posters in het gebouw en op de website. En ik lees het ook terug in de strategie. Inholland levert echt effort. Mooi vond ik ook dat Mieke (Mieke van den Berg, collegelid van Inholland, red.) in de CoP-sessie de ambitie uitsprak dat Inholland in diversiteit en inclusie een voorbeeld wil zijn voor andere organisaties.”  

Kijken naar de volledige mens  
In de CoP-sessie sprak Mohammed zijn trots uit over Inholland. Bijvoorbeeld over het bestaan van een gebedsruimte en hoe zijn mening werd gevraagd deze ruimte te verbeteren. “Ik heb een heel betrokken teamleider die het woord ‘diversiteit’ nooit in de mond heeft genomen maar er wel bewust mee bezig is”, vult hij aan. “Hij wil kwaliteit van onderwijs leveren met de juiste mensen op de juiste plek en kijkt daarbij naar de volledige mens: iemands diploma’s, werk- en levenservaring en hoe je bent als mens. In mijn geval was mijn bi-culturele achtergrond een mooie toegevoegde waarde naast mijn expertise in het werken met en voor jongeren en mijn ervaring in het onderwijs. Ik hoop dat andere teamleiders bij Inholland ook zo te werk gaan, want daarmee wordt de missie van Inholland werkelijkheid.”  

Van praten naar doen  
“Het is belangrijk om over diversiteit en inclusie te praten maar ook om er gewoon mee aan de slag te gaan op basis van passende maatregelen”, vindt Mohammed. “Laten we het niet te zwaar en ingewikkeld maken en met alle collega’s werken aan een inclusieve, ontvangende omgeving voor studenten en collega’s. Ik zou het leuk en nuttig vinden om samen met medewerkers en studenten de game ‘Unlocking the Code’ te spelen om zo een stap dichter bij een inclusievere hogeschool te zetten.”