De stad als lab: kansen en dilemma's voor wijkprofessionals
Stadslabs, living labs en fieldlabs schieten als paddenstoelen uit de grond: steeds vaker ontstaan samenwerkingsverbanden waarin professionals samen met bewoners, ondernemers en onderzoekers werken aan innovatieve en lokale oplossingen voor stedelijke opgaven. Stadslabs zijn hierbij een veel gebruikte werkvorm. In deze labs werken verschillende partijen op vernieuwende wijze samen aan complexe vraagstukken, vaak op het niveau van de wijk of buurt. Onder andere onderzoekers van het lectoraat Dynamiek van de Stad brachten de labs de afgelopen twee jaar in kaart. Op 10 oktober worden de resultaten gepresenteerd tijdens het eindcongres.
Sinds het najaar 2020 werken De Haagse Hogeschool, Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool Utrecht en Hogeschool Inholland aan een tweejarig (RAAK-publiek) onderzoeksproject naar stadslabs. Vanuit Hogeschool Inholland zijn docent-onderzoekers Wouter Jaspar, David ter Avest en bij de start Judith Logger, betrokken vanuit het lectoraat Dynamiek van de Stad.
Het onderzoek
In het onderzoek staan verschillende vraagstukken centraal. Denk hierbij aan dilemma's rond thema's als gelijkwaardigheid van de samenwerking, verschuivende rollen en posities van verschillende partijen, het lerend vermogen en de (on)mogelijkheden om complexe stedelijke opgaven daadwerkelijk aan te pakken. De eerste stap was om bestaande samenwerkingsverbanden in kaart te brengen. Daarna is gekeken naar de vraag op welke terreinen stadslabs werken en voor de aanpak van welk soort vraagstukken. Ook is onderzocht wat de ervaringen zijn in de verschillende gemeenten. Lees meer over het project en bekijk de resultaten.
Basisvoorwaarden in plaats van definitie stadslabs
Wat de docent-onderzoekers opviel is de grote verscheidenheid aan soorten stadslabs en de wijze waarop het begrip stadslab werd gebruikt. Wouter in een interview over het project op Platform stad en wijk: "We maken uit ons onderzoek op dat het begrip stadslab complex en diffuus is. Het is lastig om een eenduidige definitie te geven die rechtdoet aan alle situaties in de praktijk. We zien ook dat het begrip stadslab soms strategisch wordt ingezet. Wanneer er bijvoorbeeld een mogelijkheid is om een subsidie te krijgen wanneer je een ‘stadslab’ heet, dan kan het goed uitkomen om jezelf een stadslab te noemen, terwijl het op andere momenten of in andere contexten wellicht handiger is een bewonersinitiatief of een sociale onderneming te zijn. Sommige initiatieven noemen zich liever geen stadslab omdat ze vinden dat ze daarvoor niet aan de criteria voldoen, of omdat ze geen verwachtingen willen scheppen die ze denken niet waar te kunnen maken.”
We maken uit ons onderzoek op dat het begrip stadslab complex en diffuus is. Het is lastig om een eenduidige definitie te geven die rechtdoet aan alle situaties in de praktijk.
Om recht te doen aan de diversiteit van stadslabs willen de onderzoekers dan ook niet langer spreken over een strikte definitie, maar over basisvoorwaarden die belangrijk zijn binnen een stadslab. Leren, experimenten en co-creëren rondom grootstedelijke vraagstukken of complexe opgaven, in een bepaald geografisch gebied zien ze daarbij bij alle onderzochte samenwerkingsverbanden terugkeren. Daarnaast zijn de samenwerkingsverbanden in te delen in vier typen: bestuursgericht, kennisgericht, ondernemingsgericht of wijkgericht.
Samen reflecteren
Met een aantal activerende vragen willen de onderzoekers van de betrokken vier hogescholen innovatieve professionals uitnodigen om te reflecteren op het type stadslab dat ze zouden willen vormen. Staat het doel centraal of juist de weg er naartoe? Zitten de juiste mensen aan tafel en welke rol hebben bewoners binnen het stadslab?
10 oktober 2022: eindcongres
De inzichten uit dit RAAK-publiek onderzoeksproject worden tijdens het eindcongres op 10 oktober 2022 gepresenteerd. Daarnaast worden op het congres met behulp van organisatieopstellingen en activerende vragen praktische tools aangereikt om stadslabwerkwijzen vooruit te brengen.