Doorleren of werken; hoe maak je als mbo'er de juiste keuze?

“Studiekiezers moeten zich niet blindstaren op de ‘hoogte’ van een opleiding en vooral kijken welke opleiding goed bij hen past.” Dat schreef onderwijsminister Dijkgraaf afgelopen week in een open brief. Dijkgraaf: “Wil je als vwo’er de beroepspraktijk in, aarzel dan niet te kiezen voor een beroepsopleiding. En ben je een mbo’er die verder wil studeren? Maak vooral de stap naar het hbo.” 

Dijkgraaf had het niet beter kunnen timen. Op het MBO College Zuidoost in Amsterdam vond op de dag van zijn publicatie een inspiratiebijeenkomst plaats met de titel ‘Werken of leren? Iedere student op de juiste plaats’. De studenten die daar hun ervaringen deelden met beleidsmakers en docenten uit het mbo en het hbo, onderschrijven de boodschap van de minister. Aukje Buma: “Ik ben op het laagste niveau begonnen en dacht dat het daarbij zou blijven. Maar inmiddels heb ik een hbo-diploma op zak! Ik zou tegen alle studenten willen zeggen: je hebt meer in huis dan je denkt!”

Met open armen
De inspiratiebijeenkomst werd georganiseerd door onderwijsinstellingen van het regionaal netwerk mbo-hbo Noord-Holland/Flevoland. Studenten die klaar zijn met het mbo staan voor een belangrijke keuze: wordt het doorstuderen of (eerst) werken? En als je kiest voor doorleren op het hbo, doe je dan een associate degree of een bacheloropleiding? Ga je liever werken, dan ontvangen potentiële werkgevers je met open armen. Door de krappe arbeidsmarkt is de vraag naar praktisch geschoolde afstudeerders groot. Hoe kan het onderwijs mbo-studenten ondersteunen bij het maken van de juiste keuze? Of dat nu doorleren of werken is… 

Oud-studenten hadden tijdens de inspiratiebijeenkomst wel wat tips voor het onderwijs. Melisa Özkan, die na het mbo een opleiding volgde bij Hogeschool Inholland, adviseerde de aanwezigen: “Luister naar studenten! Ik had na het mbo geen idee wat ik wilde en kreeg daarbij geen hulp uit mijn omgeving. Het is puur door mijn eigen doorzettingsvermogen en motivatie dat ik nu ben waar ik ben. Er zijn veel studenten die niet weten waar ze naar toe moeten. Ook rondom de overstap van mbo naar hbo is veel onduidelijk. Ik denk dat het kan helpen als docenten en begeleiders beter luisteren naar de persoonlijke verhalen van studenten.” Aukje Buma vulde aan: “Na mijn mbo-opleiding ben ik een jaar gaan werken omdat ik niet wist wat ik wilde. Het was fijn geweest als iemand van school na een maand of drie eens zou hebben gebeld met de vraag of het oké is zo, of dat ik misschien toch iets anders wilde. Dat heb ik nu helemaal zelf moeten uitzoeken.” Uiteindelijk heeft Aukje een opleiding afgerond bij Hogeschool Windesheim.

Gewoon doen
Julius Jongsma, voormalig student aan de muziekopleiding PACT in Amsterdam, had een aanbeveling voor studenten: “Doe geen dingen die je niet wil doen. Na PACT heb ik auditie gedaan voor het conservatorium, maar ik ben niet aangenomen. Their loss! Ik ben nu aan het werk als muziekproducent en maak beats voor merken als Nike en Ajax. Ik heb uiteindelijk veel meer geleerd door het gewoon te gaan doen. Hoe hoger je opleiding, hoe beter? Daar geloof ik dus niet in.” 

Bij studiekeuze- en loopbaanadvies moet volgens de minister én de studenten dus beter worden gekeken naar het persoonlijke verhaal en de talenten van studenten. Daarbij is volgens Jeany van Beelen-Slijper, associate lector bij Hogeschool Inholland - onderzoekslijn HRM en persoonlijk ondernemerschap -, ook het juiste beroepsbeeld belangrijk. Dat beïnvloedt niet alleen de studiekeuze maar ook de keuze voor een bepaald soort werk of beroep. Jeany onderzoekt in het kader van een Leven Lang Leren & Ontwikkelen de rol van beroepsbeelden bij keuzeprocessen.

Actuele beroepsbeelden
Jeany: “Het is belangrijk dat studenten die zich oriënteren op de arbeidsmarkt actuele beroepsbeelden hebben. Uit ons onderzoek blijkt dat dit meestal niet het geval is. Ook ouders, loopbaanbegeleiders en docenten zijn onvoldoende op de hoogte van de veranderende beroepen. Dat is ook niet zo gek, want de wereld om ons heen verandert snel en dat geldt ook voor de manier waarop we werken. Er komen beroepen bij of ze veranderen van inhoud. Toekomstbestendige vaardigheden zijn in veel beroepen daarom belangrijker dan vakinhoudelijke kennis.” 

Om te voorkomen dat studenten of jonge professionals op het verkeerde spoor belanden, is het dus nodig om beroepsbeeld en beroepswerkelijkheid overeen te laten komen. Maar hoe doe je dat? Jeany: “Bij Hogeschool Inholland doen we dat onder meer door de andere kant van bepaalde beroepen te laten zien. Zo hebben we input gegeven voor filmpjes waarin Edson te zien is als procesoperator in een kaasfabriek. Daar krijg je geen vuile handen, maar ben je vooral achter de computer bezig! Zo proberen we te werken aan realistische en aansprekende beroepsbeelden. Het probleem daarbij is dat jongeren, onderwijs en arbeidsmarkt onvoldoende tot een kruisbestuiving komen, het zijn eigenlijk drie aparte werelden die onvoldoende samenwerken. Daar zitten nog veel te veel schotten tussen. Als we die kunnen weghalen, is er veel gewonnen."