Hoe ga je als verpleegkundige om met zelfbeschadiging?

achter-de-littekens

Patiënten die zichzelf beschadigen, hoe ga je daar als verpleegkundige mee om? Nienke Kool, verpleegkundige én onderzoeker bij de Inholland-onderzoekslijn GGZ-Verpleegkunde, werkt al 23 jaar in de psychiatrie. Ze promoveerde op het onderwerp zelfbeschadiging en schreef samen met verpleegkundige Meike Grol het boek Achter de littekens – hulpverlenen bij zelfbeschadiging. Doel van het boek is zorgprofessionals van handvatten te voorzien.

Meike Grol en Nienke Kool beschrijven wat zelfbeschadiging is, hoe cliënten ertoe komen om dit te doen en hoe je als hulpverlener deze cliënten kunt ondersteunen. Zij vullen theorie en resultaten uit wetenschappelijk onderzoek aan met praktijkervaringen van hulpverleners en cliënten. Aan bod komen thema’s als verslaving, het onderscheid tussen zelfbeschadiging en suïcidaliteit, zelfbeschadiging als een manier van aandacht vragen en zelfbeschadiging binnen de huidige maatschappij. Aan de hand van theoretische beschouwingen en casussen komen de mogelijke behandelingen aan de orde.

Ook worden er concrete tips gegeven:

1. Maak contact
"Kijk of je een gesprek aan kunt gaan over de zelfbeschadiging. Wees nieuwsgierig. Als je jezelf niet beschadigt, is het moeilijk om het te begrijpen. Je mag dus vragen: hoe zit het? Hoe werkt het? Mogen we er samen naar kijken? Ga naast de persoon lopen die zichzelf beschadigt."

2. Bouw een vertrouwensband op
"Bij de meeste mensen die zichzelf beschadigen is het lastig om vertrouwen op te bouwen. Vaak hebben mensen veel meegemaakt, ook met hulpverleners. Het gedrag kan eerder zijn bestempeld als een manier om aandacht te vragen, als een eigen keuze waar je ook zelf weer mee kunt stoppen. Zo makkelijk is het niet! Investeer in de patiënt en kom je afspraken na om het vertrouwen op te bouwen."

3. Breng het hele proces in kaart
"Het is goed om je te realiseren dat mensen die zichzelf al een tijd beschadigen niet altijd meer door hebben waarom ze dit doen. Het is daarom belangrijk om eerst met de patiënt het hele proces in kaart te brengen. Door de verschillende stappen die leiden tot zelfbeschadiging helder te hebben, kun je de patiënt het idee geven weer controle te hebben over de zelfbeschadiging en kun je het gesprek aangaan over stoppen."

4. Praat erover
"Vroeger werd gedacht: door over zelfbeschadiging te praten, kun je mensen op ideeën brengen. Maar het is juist belangrijk dat je bij elke nieuwe patiënt al aan het begin vraagt: wat doe jij als je het moeilijk hebt? Doe je jezelf dan weleens pijn? Soms zeggen mensen ja, soms nee. Soms zeggen ze na twee maanden: 'ik doe het toch wel'. Door ernaar te vragen geef je aan: dit is een onderwerp waar het over mag gaan."