‘Nu nadenken over toerisme in steden als het na de crisis weer toeneemt’

Over tien jaar zullen er wereldwijd tweemaal zo veel toeristen zijn. Vooral steden groeien in populariteit. Dit kun je als een probleem zien. Maar Ko Koens, kersverse lector New Urban Tourism, zoekt en onderzoekt liever de harmonie tussen bewoners en bezoekers. Zijn doel is om binnen Inholland een expertisecentrum op te zetten waar de professionals van morgen leren om toerisme te plaatsen in een bredere maatschappelijke context.

In 2019 ontving Amsterdam meer dan 9 miljoen toeristen. Dat is 9 procent meer dan in 2018. Vóór de coronapandemie was de verwachting dat die groei door zou zetten, ook in andere delen van de Randstad. “Wat er nu gaat gebeuren is natuurlijk moeilijk te voorspellen”, zegt lector Ko Koens. “Maar het is niet irreëel dat de groei weer snel toeneemt als de crisis ten einde is. Reizen wordt toch steeds vaker gezien als een primaire levensbehoefte. Veel mensen zullen de neiging hebben om de thuisomgeving te verlaten. Als dat zo is, kunnen we beter nu nadenken over hoe steden leefbaar te houden als de bezoekerseconomie weer toeneemt.”

Opleving wijken
“Traditioneel staat bij toerisme altijd de behoefte van de toerist centraal”, gaat Koens verder. “Wat wil hij en hoe kunnen we voor hem een ideaal product maken? Airbnb is daar een voorbeeld van: top voor toeristen, maar voor de omgeving van de verhuurde woningen lang niet altijd ideaal. De vraag is dus hoe je een toeristisch product kunt ontwikkelen waarvan de omgeving ook beter wordt. Als je dat goed doet, kan het zelfs voor een opleving van bepaalde wijken zorgen en een grotere sociale cohesie. Bijvoorbeeld in Rotterdam, de stad in Nederland met de grootste kloof tussen arm en rijk. Hoe kun je toeristen wijken laten bezoeken waardoor er daar fysiek en sociaal iets gebeurt? Denk aan een opgeknapt park of het verbeteren van het gemeenschapsgevoel en de eigenwaarde van bewoners.”

Living labs
Er zijn nog niet veel voorbeelden van integrale plannen die goed zijn voor bezoekers én bewoners. Het is Koens’ missie om te experimenteren en te onderzoeken en op basis hiervan best practices te verzamelen en te delen. “Juist bij Inholland kan dit heel goed. We zitten precies in de steden waar dit vraagstuk speelt. Bovendien hebben we in Amsterdam, Rotterdam en Haarlem prachtige living labs waarin we oplossingen kunnen ontwerpen, onderzoeken en ermee kunnen experimenteren. Hier werken onderzoekers, docenten, studenten, bewoners, bedrijven en gemeenten voor langere tijd samen aan bepaalde vraagstukken. Met de verschillende onderzoekslijnen van de onderzoeksgroep Creative Business werken we bovendien interdisciplinair, methodisch en procesgericht: precies wat dit onderwerp nodig heeft.”

Studenten aan de slag
In de living labs spelen studenten een sleutelrol. “Het mooie is dat veel van hen al in de steden wonen en het stedelijk toerisme persoonlijk ervaren. In de labs kunnen ze dit fenomeen zelf onderzoeken. Vervolgens kunnen zij of een volgende groep studenten aan de slag met designopdrachten om oplossingen uit te werken. Dit zijn real life cases, wat het voor studenten extra interessant en aantrekkelijk maakt. Misschien dat een stad als Haarlem of Rotterdam hun oplossing niet één op één overneemt, maar wel elementen ervan. Hoe leuk is het dan om later in de stad iets terug te vinden wat jij hebt bedacht?”

Nieuw kenniscentrum
Koens is van plan zowel lokaal als internationaal te werken. “Samenwerking is essentieel, ook met mensen die niet direct in het toerisme werken. Ik wil daarom actief de samenwerking zoeken met onderzoekers in bijvoorbeeld Barcelona en Berlijn. En vanuit de labs gaan we echt samenwerken met lokale stakeholders. De huidige situatie biedt hopelijk kansen voor nieuwe initiatieven die we over tijd kunnen monitoren. Mijn doel is dat we over vijf jaar bij Inholland een internationaal erkend kenniscentrum hebben opgebouwd voor stedelijk toerisme.”

Bewustzijn en skills
“De groei van toerisme heeft een grotere impact dan alleen op de toeristische sector”, stelt Koens tot slot. “We moeten inzien dat je het in een breder, maatschappelijk perspectief moet beschouwen. Bij Inholland leiden we nu professionals op die dat perspectief mee krijgen. Of ze nou later voor een toeristische organisatie werken, bij een Destination Management Organisation, een gemeente of bij een adviesbureau: bij ons ontwikkelen ze een bewustzijn dat je voor toeristische activiteiten altijd rekening moet houden met de lokale context. Hospitality, mobiliteit, interculturele sensitiviteit: we geven ze dat allemaal mee en laten hen de skills eigen maken om daar als goed getrainde, flexibele professionals ook iets mee te doen.”

Creative Future
Ko Koens is een van de lectoren van de onderzoeksgroep Creative Business. Met zijn werk draagt hij bij aan de Creative Future, een profilerend thema van Hogeschool Inholland. Maatschappelijke vraagstukken in stedelijke gebieden vragen steeds weer om nieuwe creatieve oplossingen. Daarom leiden we studenten en professionals op door ze te laten dóen. In living labs, field labs en leerwerkplaatsen werken ze aan real life vraagstukken. Maken, weten en mens zijn staan hierin centraal. Met kennis, vaardigheden en hun ‘human touch’ leren zij door te onderzoeken en aan de slag te gaan voor een creatieve toekomst.