Extreme hitte, verdroging of vernatting: hoe ga je daar duurzaam mee om?
Subsidie voor onderzoeksproject Van crisismanagement naar risicomanagement in de agrarische sector
De effecten van klimaatverandering zijn actueler dan ooit, zeker ook voor agrarische ondernemers. Vorig jaar kregen Brabantse boeren al vroeg in mei een sproeiverbod vanwege de droogte. In maart moesten fruittelers hun bomen beschermen tegen de vorst, die door het recordzonnige lenteweer al in bloei stonden. Het hoge waterpeil en de wateroverlast in het rivierengebied (januari 2023) lijkt ook een gevolg van de klimaatverandering. “Agrarische ondernemers reageren veelal ad hoc op effecten van klimaatverandering. Maar door je eerder en beter voor te bereiden, kun je als agrarisch ondernemer de gevolgen omzetten in kansen.”
Aan het woord is Gerry Kouwenhoven, domeinoverstijgend associate lector van de vakgebieden Agri, Food & Life Sciences (AFL) en Business, Finance & Law (BFL) én projectleider van het nieuwe onderzoeksproject Van crisismanagement naar risicomanagement in de agrarische sector.
Klimaatverandering leidt tot een toename van weersextremen: hogere temperaturen, toename van buien en langere droge perioden. Voor agrarische ondernemers betekent dit meer risico's met name door verdroging, hitte, vernatting en verzilting. Gerry: “We zien bij agrarisch ondernemers veel veerkracht, ze gaan goed met huidige veranderingen om. Maar extreme weersomstandigheden gaan in de toekomst vaker voorkomen. Hoe krijg je daar als ondernemer goed zicht op? En hoe ga je daar voor de lange termijn op handelen? Daar gaan we gebiedsgericht onderzoek naar doen.”
Expertises bundelen op ‘wicked problem’
Gerry doet dit uiteraard niet alleen: “We brengen veel expertises bij elkaar om zo het complexe probleem van klimaatverandering zo goed mogelijk te kunnen aanvliegen.” In het project werkt het ‘groene’ domein AFL en het ‘grijze’ domein BFL samen met de lectoraten van HAS green academy, Van Hall Larenstein en Aeres Hogeschool, en met de experts van NHL Stenden op het gebied van serious gaming, met adviesbureau Delphy, Waterschap Aa en Maas en Proefbedrijf Randwijk BV. Bovendien is er samenwerking met agrarisch ondernemers, mbo’s, publieke organisaties en praktijkorganisaties.
Van business tot agri tot serious gaming: in dit project brengen we veel expertises bij elkaar om het complexe probleem van klimaatverandering zo goed mogelijk te kunnen aanvliegen.
Vroeger voorjaar gesignaleerd
Het consortium gaat onder meer risico’s van klimaatverandering bij fruitteelt in de Betuwe onder de loep nemen. Guido van Veldhoven, teler in appels en peren, heeft daar zijn onderneming. Hij signaleert dat de bloei verschuift naar eerder in het seizoen. “De laatste jaren start het voorjaar vroeger. Maar is dat erg? Het levert mij geen productieverlies op, omdat ik mijn producten verspreid aanbiedt. Maar het betekent wel dat we eerder moeten beschermen tegen nachtvorst, eerder moeten spuiten tegen insecten en eerder het land op moeten met machines. Je moet er wel op reageren, zoals investeren in een goed drainagesysteem dat het water snel afvoert. Zo kun je bij heel natte grond – wat er vaak vroeg in het jaar is - toch met zware machines het land op.”
Water bufferen en onderzoek naar niet-inheemse insecten
Guido runt sinds 2003 het bedrijf met zijn ouders, dat hij in 2016 van hen overnam. Naast het drainagesysteem neemt hij op bedrijfsniveau meer maatregelen om de kwaliteit van zijn fruit hoog te kunnen houden. Ook op gebiedsniveau ziet hij mogelijkheden voor aanpassing aan het klimaat. “Hier in het rivierengebied is het beleid nu: water afvoeren, geen natte voeten krijgen. Maar om ons fruit bij extreme hitte tegen zonnebrandschade te beschermen, komen we soms water te kort om te sproeien. De beleidsmakers zouden dit waterrijke gebied beter kunnen benutten en het water bufferen voor drogere tijden.”
Ook de komst van niet-inheemse insecten is een gevolg van klimaatverandering. Guido: “Je ziet steeds meer insecten uit Zuid-Europa oprukken naar Nederland door het warmere weer, zoals een bepaald type wants en de suzuki-vlieg (bij zacht fruit). Wat komt er nog meer? Wanneer komen ze? En hoe moet je ze bestrijden? Onderzoek en advies – liefst vanuit mijn eigen netwerk – over die veranderingen zou voor mij waardevol zijn.”
Het voorjaar begint met de jaren steeds vroeger. Maar is dat erg? Je moet wél anticiperen, bijvoorbeeld door eerder te spuiten of eerder te beschermen tegen nachtvorst.
Kruisbestuiving tussen domeinen en opleidingen
Dit praktijkgerichte onderzoek levert nieuwe relevante kennis op. Zowel voor onderzoeksdoeleinden als input voor het (groene) onderwijs. “Binnen de opleidingen Finance & Accountancy doen we al veel met risicomanagement", vertelt Gerry. "Daarmee breng je op een gestructureerde manier risico's in kaart om ze beter te kunnen beheersen. Dat kan het ook binnen de opleidingen Tuinbouw & Agribusiness, Dier in de Duurzame Samenleving en Landscape & Environment Management van waarde zijn. We willen binnen dit project daarom leermaterialen ontwikkelen gericht op de agrarische sector zodat ook studenten binnen AFL toekomstbestendig leren over risicomanagement.”
Studenten doen onderzoek
Studenten krijgen ook een rol binnen dit onderzoeksproject. Gerry: “We willen studenten transdisciplinair, dus over verschillende opleidingen heen, laten samenwerken. Dit project vraagt om een soort labsetting waarin onderzoekers en studenten met elkaar én met het bedrijfsleven kunnen samenwerken.”
Emma van der Pijl, derdejaarsstudent Dier en Veehouderij (nu Dier in de Duurzame Samenleving), mocht al een verkennend onderzoek uitvoeren. “Binnen het gebied De Hoeksche Waard heb ik gekeken hoe melkveehouders reageren op klimaatverandering en wat de risico’s en kansen zijn. Het is interessant om gesprekken met de boeren te voeren en mijn bevindingen in een onderzoeksadvies te verwerken. Het proces van mijn onderzoek – wat er wel en niet goed ging – levert inzichten op die in het grotere project kunnen worden meegenomen.”
Meer weten?
Het onderzoeksproject Van crisismanagement naar risicomanagement in de agrarische sector is deze week gestart en heeft een looptijd van twee jaar. Wil je meer weten of mee werken? Neem contact op met Gerry Kouwenhoven.