Hoe ziet het klaslokaal van de toekomst eruit?
Onderzoek naar technologierijke learning spaces in het hoger onderwijs
Onderwijsruimte van de toekomst, technologierijke learning spaces, active classrooms, moderne klaslokalen, high-tech collegezalen. Het is slechts een greep uit de termen die onderzoekers van de onderzoekslijn Teaching, Learning & Technology tegenkwamen in hun onderzoek naar technologierijk learning spaces in het Nederlandse hoger onderwijs. Na onderzoek bij 28 onderwijsinstellingen onderscheiden zij vier typen technologierijke learning spaces.
Naast de aandacht voor het inrichten van de digitale omgeving van het onderwijs, zien we in het hoger onderwijs toenemende aandacht voor het inrichten van de fysieke leeromgeving op de campus. Ontwikkelingen op het terrein van activerende didactiek en blended learning, flexibilisering en het ontwerpen van leerpraktijken waarbij studenten participeren in leer- en onderzoeksgemeenschappen, vragen om innovatieve onderwijsomgevingen waar studenten en experts elkaar kunnen ontmoeten om kennis te delen en te creëren.
'Onderwijsruimtes staan wereldwijd steeds meer in de belangstelling. Wat is de stand van zaken van deze technologierijke learningspaces in het Nederlandse hoger onderwijs?'
“Over technologierijke learning spaces wordt op congressen veel gesproken en ook bij Inholland denken we na over hoe we de onderwijsruimtes optimaal kunnen inrichten om het actief leren van studenten te ondersteunen”, vertelt Estella Griffioen, onderzoeker bij de onderzoekslijn Teaching, Learning & Technology. Hogeschool Inholland heeft op dit moment vier van dergelijke technologierijke learning spaces. Zo heeft de opleiding Medisch Beeldvormende en Radiotherapeutische Technieken in Haarlem de beschikking over een lesruimte die bedoeld is om samenwerkend leren te bevorderen.
Onderzoek in samenwerking met SURF
“Over hoeveel hbo- en wo-instellingen in Nederland al over dergelijke onderwijsruimtes beschikken, hoe deze zijn ingericht en hoe je deze optimaal kunt benutten, was weinig bekend”, gaat Griffioen verder. Daarom leek het Griffioen een logische stap om bij andere onderwijsinstellingen te kijken naar ontwikkelingen op dat terrein. In samenwerking met SURF heeft de onderzoekslijn Teaching, Learning & Technology daarom een verkennend onderzoek uitgevoerd naar inzet en gebruik van technologierijke learning spaces. Daarbij werden 13 wo- en 15 hbo-instellingen betrokken.
Uit de resultaten blijkt dat in totaal 64% van de instellingen beschikt over één of meerdere technologierijke learning spaces. Onder de bevraagde hbo-instellingen beschikt 47% over een dergelijke lesruimte, onder de wo-instellingen is dat 77%. Met negen instellingen zijn vervolgens semi-gestructureerde interviews afgenomen waarin verder is gesproken over de inrichting, implementatie en effectieve inzet van de technologierijke learning spaces.
Het onderzoek levert het interessante inzicht op dat er vier soorten technologierijke learning spaces te onderscheiden zijn:
- Samenwerkend leren
Ruimtes die zijn ingericht om het samenwerkend leren te ondersteunen. Per groep studenten is meestal een tafel met een scherm beschikbaar. - Multi-locatieleren
Ruimtes waarin studenten zowel ter plekke (in de klas) als op afstand (online) tegelijkertijd het onderwijs kunnen volgen. - Simulaties en/of experimenteren
Ruimtes die, afhankelijk van het type opleiding, bepaalde technologie bevatten zoals medische of technische instrumenten. - Augmented reality/virtual reality
Ruimtes die specifiek zijn ingericht voor virtual- en/of augmented reality toepassingen.
Het zijn vaak de pioniers onder de docenten die vrijwillig gebruikmaken van deze ruimtes. Zij gebruiken de learning spaces ten behoeve van activerende didactiek en om studenten te stimuleren om samen te werken. Deze ruimtes maken dat mogelijk omdat docenten er instructie, interactie en productie kunnen combineren. Er zijn indicaties dat docenten geneigd zijn om hun onderwijs aan te passen als gevolg van de mogelijkheden die technologierijke onderwijsruimtes bieden.
'Richt lesruimtes in met oog voor onderwijsvisie'
Omdat het de verwachting is dat het aantal technologierijke learning spaces toeneemt, is het van belang om het inrichten van deze ruimtes goed te verbinden aan de onderwijsvisie van de instelling. Om de mogelijkheden van de technologierijke learning spaces goed te benutten, is het belangrijk om docenten zowel didactisch als technisch te ondersteunen en te trainen.
Meer informatie over learning spaces en het onderzoek van de onderzoekslijn Teaching, Learning & Technology tref je aan in de samenvatting van de resultaten, conclusies en aanbevelingen (pdf). De onderzoekslijn is ook betrokken bij de special interest group over dit thema.
"Ontwikkel een visie op het inrichten van technologierijke learning spaces, gerelateerd aan de onderwijsvisie van de instelling."
Is er binnen Inholland (breed) al een visie op het inrichten van technologierijke learning spaces? Of wordt daar aan gewerkt?
Een visie op het inrichten van (technologierijke-) learning spaces volgt ons inziens op een brede visie op toekomstgericht onderwijs. De vier perspectieven in de Kwaliteitsafspraak 2019-2024 van Inholland bieden hier mooie aanknopingspunten voor. Nu wordt het de uitdaging om leerpraktijken te ontwerpen waarin deze perspectieven naar voren komen, en dat vraagt nadenken over een betekenisvolle en effectieve leeromgeving. En die bestaat uit een combinatie van de fysieke leeromgeving op het instituut, de omgeving van de praktijk en de digitale omgeving. Het wordt dan de vraag: "Waarom komen studenten naar de campus?" Welke interacties zijn dan belangrijk? En hoe hoe kun je deze interacties het beste ondersteunen, en welke omgeving heb je hier voor nodig?
Jacqueline heeft gelijk, er zijn meerdere opleidingen binnen Inholland die gericht nadenken over dergelijke fysieke leeromgevingen waar studenten elkaar kunnen ontmoeten om met elkaar, en met experts van binnen en buiten, kennis te ontwikkelen. En dat zijn niet altijd technologierijke learning spaces. Maar het zijn in ieder geval geen ruimtes waar de tafels in busopstelling staan.
Het is een goed idee om deze learning spaces binnen Inholland eens te inventariseren en te beschrijven.