‘In ecosociaal werk moeten we groot denken, maar klein doen’

Hoe verbeter je de kwaliteit van leven van kwetsbare groepen in de samenleving door klimaatrechtvaardigheid te realiseren? En welke cruciale rol ligt er voor het sociaal werk? Grootse vraagstukken die Richard de Brabander, lector Dynamiek van de Stad, in zijn lectorale rede op 24 november gaat toelichten. Op kleinere schaal gaat Richard al met deze kwesties aan de slag. Hij start samen met de Rotterdamse sociaal ondernemer Erik Sterk een leer- en innovatienetwerk (LIN) bij de stadstuin Rotterdamse Munt. Een project dat een bijdrage levert aan een veerkrachtige samenleving en representatief is voor de insteek van het lectoraat. “Laten we in het groot denken, maar vooral ook klein doen.” 

Meld je aan voor Richards lectorale rede 

Vraag Richard naar zijn visie op sociale duurzaamheid en ecosociaal werk en wat volgt is een bevlogen, soms wat theoretisch verhaal. Zet daar Erik naast, en je krijgt een mooi inkijkje in hoe dat verhaal past in de praktijk. Erik is directeur van Voedseltuin Rotterdam en Pluspunt Rotterdam, een werkcentrum voor Rotterdammers die een steuntje in de rug nodig hebben. Per 1 januari wordt Erik ook directeur van stadstuin Rotterdamse Munt, waar de mannen hun krachten bundelen in een LIN. 

Systeemfout in huidig sociaal werk
Ecosociaal werk, of green social work, is als kijk op sociaal werk in Nederland nog niet breed verspreid. Maar zou dat wel snel moeten zijn, stelt Richard. “Het is een kritiek op de richting waarin het sociaal werk zich de afgelopen decennia heeft ontwikkeld. Waarbij er te veel aandacht is voor het individu en de eigen kracht. En waar op het niveau van de politiek te veel wordt gekeken naar marktwerking en zelfredzaamheid. Ons systeem is teveel gericht op groei; waardoor de aarde en de mensheid zo zijn opgebruikt. Er zit in de kern iets fout, een systeemfout. We moeten terug naar de basis van solidariteit, barmhartigheid en rechtvaardigheid.” In het ecosociaal werk draait het om de collectieve samenleving waarbij iedereen wordt betrokken. En dit in relatie tot het natuurlijke ecosysteem. 

Klimaatrechtvaardigheid voor iedereen
Hoe zijn kwesties als klimaatverandering en energietransitie van invloed op de mens en de gemeenschap? Richard laat de term climate justice vallen. “De sociale en economische gevolgen van de klimaatcrisis en de transitie naar een circulaire samenleving raken de kwetsbare groepen hard. Zij profiteren niet van de maatregelen die de overheid biedt om de transitie te stimuleren: zij hebben geen geld om een Tesla met subsidie te kopen of om hun particuliere huurhuis te verduurzamen. Daarmee ontstaat klimaat-onrechtvaardigheid. Dit los je alleen op door de sociale verschillen te erkennen en gezamenlijk naar ieders belangen te kijken.”

Elkaar versterken
Binnen het ecosociaal werk draait het om het opzetten van initiatieven die goed zijn voor mens en aarde. Erik roept op om vanuit de principes van de permacultuur naar het sociaal domein te kijken. “In de permacultuur zie je hoe verschillende insecten en diverse gewassen elkaar kunnen versterken, zodat het goed is voor het totale ecosysteem. Dit ‘elkaar versterken’ doen we ook bij de Voedseltuin Rotterdam. Vrijwilligers kweken hier groente en fruit voor gebruikers van de Voedselbank en er is een werkgelegenheidsproject voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Hier werken mensen met allerlei achtergronden, vanuit eigen motivaties. Maar iedereen werkt er om iets voor het collectief te kunnen doen.”

Ecosociaal werken bij Rotterdamse Munt
Het LIN dat in de stadstuin Rotterdamse Munt gaat komen, is ook gebaseerd op het ecosociale gedachtegoed. Deze stadstuin ligt in het ‘stenige’ Feijenoord. “Deze wijk heeft de hoogste dichtheid van werkzoekenden, bewoners met een kwetsbare positie in de samenleving en van mensen die leven in armoede”, vertelt Richard. “De Munt wil de wijk meer vergroenen, een duurzame, gezonde leefomgeving realiseren en levensomstandigheden van bewoners in een kwetsbare positie verbeteren. Tegelijkertijd is dit doel een middel om educatie-, participatie- en leerwerkprojecten te ontwikkelen.” Bijvoorbeeld projecten die helpen achterstanden tot het onderwijs of de arbeidsmarkt te verkleinen, die lokale economie stimuleren om een bijdrage te leveren aan het verminderen van armoede, of die een gezonde leefstijl bevorderen.

Over disciplines heen kijken
Binnen het LIN gaat het lectoraat Dynamiek van de Stad transdisciplinair samenwerken. Met agrarische opleidingen, lectoraten, en onderzoekers die zich bezighouden met bijvoorbeeld circulaire economie. Ook lokale ondernemers en bewoners – van ‘arm’ tot ‘rijk’ – worden betrokken. Erik: “Een gezond systeem creëren doe je niet alleen met mensen uit het sociale domein. Er zijn veel disciplines voor nodig, van zorg, welzijn, bestuur, financiën tot onderwijs.” Doordat de Rotterdamse Munt vlak bij Inholland Rotterdam ligt, is het LIN interessant voor studenten van de Rotterdamse opleidingen. Richard: “Deze LIN biedt veel kansen voor onderwijs, onderzoek maar vooral voor de wijk. Dat moeten we goed voor ogen houden; de mensen daar moeten de vruchten ervan plukken. Oók letterlijk!”