Niet de straling maar vooral de bezorgdheid erover kan schadelijk zijn

Nieuw onderzoek wijst uit dat een röntgenfoto bij zwangere vrouwen in veel gevallen nauwelijks gezondheidsrisico’s voor de baby oplevert. De ongerustheid over röntgenstraling is echter juist heel groot bij deze vrouwen, vaak gebaseerd op onjuiste of gebrekkige informatie. Het is cruciaal dat zwangere vrouwen goed geïnformeerd worden over de geringe risico’s door betrokken zorgmedewerkers. Juist hier ontbreekt het vaak aan. Een met hulp van onderzoekers en studenten van Hogeschool Inholland opgestelde leidraad biedt nu soelaas. 

“Een ongeboren baby vangt meer straling tijdens een vlucht naar Barcelona of een week in de Alpen dan wanneer er een foto van zijn moeders’ longen wordt gemaakt". zegt Harmen Bijwaard, lector Medische Technologie en hoofd van onderzoeksproject ‘Röntgenstraling en vrouwen in verwachting’ (REVIVE). Op zijn initiatief en onder coördinatie van Colinda Vroonland voerde Fleur Wit, docent Medisch Beeldvormende en Radiotherapeutische Technieken (MBRT), een systematische literatuurstudie uit.

Röntgenfoto meestal ongevaarlijk voor ongeboren baby
Volgens Bijwaard blijkt uit deze literatuurstudie dat wanneer een zwangere vrouw bijvoorbeeld haar enkel of sleutelbeen breekt, er zonder enig gevaar voor de baby een röntgenfoto kan worden gemaakt. “Deze lichaamsdelen en dus ook de röntgenbundel tijdens het onderzoek, bevinden zich ver van de ongeboren baby. Daarnaast werken we met zo min mogelijk straling en is de ‘strooistraling’, de straling die afketst en zo eventueel de baby nog zou kunnen bereiken, mede door verbeterde apparatuur bijna niet meer aanwezig. Naarmate de röntgenbundel dichter bij de baby in de buurt komt, neemt logischerwijs ook de kans op gezondheidsrisico’s voor de baby toe. Echter, voor veel röntgenonderzoek bij de moeder geldt dus dat er geen risico’s voor de ongeboren baby zijn.” Zelfs als de baby in de bundel komt zijn de risico’s van röntgenfoto’s zeer klein en in recente studies zelfs niet meer aantoonbaar.

Stress door slechte informatievoorziening
Een zeer geruststellende uitkomst volgens  Bijwaard. "Ware het niet dat uit het tweede deel van onze studie blijkt dat zwangere vrouwen vaak niet goed geïnformeerd worden door betrokken zorgmedewerkers over de risico’s voor hun baby. Doorgaans wordt ál het röntgenonderzoek bestempeld als gevaarlijk voor zwangere vrouwen.” In de interviews met tien vrouwen die tijdens hun zwangerschap een röntgenonderzoek ondergingen, gaven er negen aan onvolledig of verkeerd geïnformeerd te zijn. Dit zorgde in sommige gevallen voor onnodige stress: enkele vrouwen kampten met ongefundeerde schuldgevoelens jegens hun baby. Zo gaf een vrouw aan dat ze weinig vertrouwen had in de geruststellende woorden van de zorgmedewerker: “Die zegt alleen maar: ik heb nog niet meegemaakt dat het misging. Maar zij ziet die baby’tjes alleen de eerste week na de geboorte dus volgens mij was zij niet op de hoogte.” Ook het internet kon hen niet geruststellen omdat de verschillende ziekenhuissites geen eenduidige informatie verstrekken over de gezondheidsrisico’s van straling voor ongeboren baby’s. Zo gaf een zwangere vrouw aan dat ze haar laptop snel weer dichtklapte na een rondje Google: teveel en tegenstrijdige informatie.

Bijwaard: “Daarbij hebben we alleen vrouwen geïnterviewd die wél een röntgenonderzoek hebben laten doen tijdens hun zwangerschap. Wat als een zwangere vrouw röntgenonderzoek vermijdt omdat ze onterecht bang is dat de straling slecht is voor haar baby? In sommige gevallen kan dat tot zeer ernstige problemen leiden.” 

Oplossing: landelijke leidraad, e-learning en online voorlichting
Om zwangere vrouwen goed te informeren, moeten de betrokken zorgmedewerkers tijdens hun opleiding en daarna van de juiste kennis worden voorzien. In samenwerking met studenten van de opleiding Verloskunde en MBRT is er daarom de afgelopen jaren hard gewerkt aan diverse middelen. De onderzoekslijn Medische Technologie van Inholland heeft met het onderzoeksproject REVIVE bijgedragen aan een landelijke richtlijn voor de Nederlandse Vereniging Medische Beeldvorming & Radiotherapie (NVMBR). 

Bijwaard: “We zijn er natuurlijk heel trots op dat de beroepsvereniging van MBB’ers de landelijke richtlijn nu in gebruik heeft genomen. Naast de richtlijn is er ook een e-learning ontwikkeld voor professionals en studenten die ook onlangs in gebruik is genomen bij diverse opleidingen. Verder is er input geleverd voor Childbirthnetwork.nl, een initiatief van verschillende ziekenhuizen en een zorgverzekeraar om zwangere vrouwen duidelijkheid te geven over keuzes rondom zwangerschap. Voor alle middelen geldt dat het vooral om heldere communicatie gaat, zodat zwangere vrouwen een goede afweging kunnen maken om wel of geen röntgenonderzoek te ondergaan. We hopen daarmee onnodige ongerustheid weg te kunnen nemen.” 

Webinar risicocommunicatie over straling bij zwangere vrouwen en kinderen 
Wil je meer weten over REVIVE? Vrijdag 28 januari 2022 verzorgt Fleur Wit in samenwerking met de NVMBR een webinar over risicocommunicatie bij zwangere vrouwen en ouders van kinderen die een röntgenonderzoek moeten ondergaan. Aanmelden kan via de website van  de NVMBR