'Onderzoek naar voeding doe je niet alleen in het laboratorium'
In gesprek met Feike van der Leij, Onderzoeker van het jaar
Feike van der Leij, lector Health & Food bij het domein Agri, Food & Life Sciences is een aanstekelijke verteller. Of het nu gaat over eiwitten, veldbonen, eendenkroos, moleculaire genetica of alle samenwerkingsprojecten die hij aanjaagt, je wordt enthousiast en weet: Feikes werk doet ertoe. Elk onderzoek waar hij bij betrokken is, vliegt hij aan in het ‘5 O-verband'. Feike: “Daarmee doel ik op de noodzakelijke samenwerking tussen onderzoek, onderwijs, omgeving, overheid en ondernemers. Onderzoek doe je niet alleen in een laboratorium. Je hebt elkaar nodig om gezonde langdurige veranderingen in onze voedselproductie voor elkaar te krijgen, zodat we langer gezond kunnen leven. De Wij Inholland award voor de ‘onderzoeker van het jaar’ is dan ook zeker niet voor mij alleen.”
Feike, opgeleid als moleculair bioloog, promoveerde aan de Rijksuniversiteit van Groningen op aardappel-biotechnologie en genetische modificatie van gewassen. “Ik onderzocht bijvoorbeeld hoe je met aardappels of suikerbiet afbreekbare visnetten kan maken uit zonlicht en CO2”. Daarna verschoof zijn aandacht naar voeding en werkte hij als onderzoeker in de kindergeneeskunde. Hij hield zich bezig met obesitas en diabetes en raakte meer en meer geïnteresseerd in de maatschappelijke kant van voeding.”
Passie en betrokkenheid
De volgende stap in zijn carrière werd het lectorschap, eerst in Noord-Nederland en sinds 2021 bij Inholland. Feike: “Ik wilde mijn kennis niet alleen delen met andere wetenschappers maar ook met een breed publiek. Als lector aan een hogeschool kan dat, omdat ons onderzoek een duidelijke relatie heeft met wat er in de samenleving en het bedrijfsleven speelt. Zoals met het omvangrijke programma Food for Happy Ageing Daarmee onderzoeken we hoe voedingsmiddelen ons kunnen helpen langer gezond te blijven en op een gelukkige manier oud te worden. Op een manier die goed is voor het klimaat en onze leefomgeving. Dat gaat niet alleen over voedingsmiddelen, maar ook over innovaties, gedrag en zorg.”
Ik wilde mijn kennis niet alleen delen met andere wetenschappers, maar ook met een breed publiek. Als lector aan een hogeschool kan dat, omdat ons onderzoek een duidelijke relatie heeft met wat er in de samenleving en het bedrijfsleven speelt.
(On)waarheden over voeding
Gezond en gelukkig leven is een dankbaar doel om na te streven, want wie wil dat nou niet? Maar hoe maak je eigenlijk de juiste gezonde keuzes? Volgens Feike geven gerenommeerde instituten als het Nederlands voedingscentrum prima adviezen. Minder enthousiast is hij over de vele ‘onzinverhalen’ die via (social) media verspreid wordt, en op geen enkel wetenschappelijk onderzoek zijn gebaseerd. “Ik vind het belangrijk dat we evidence based informatie delen met een breed publiek. Daarom besteed ik steevast een derde van mijn onderzoeksbudget aan communicatie, zodat we de resultaten en innovaties van ons onderzoek meer bekendheid bij de doelgroep kunnen geven.”
De kracht van eiwitten
Een van die innovaties is het gebruik van veldbonen en waterlinzen (eendenkroos) in voedingsmiddelen. “Allebei de gewassen zijn heel eiwitrijk en veel milieuvriendelijker dan soja en zuivel. Er zijn verschillende types eiwitten waarvan we vooral de hoogwaardige soorten benutten in ons lichaam. Gebeurt dat onvoldoende, dan bestaat er kans op ondervoeding. Ook is het belangrijk om te weten dat eiwitten je spierkracht beïnvloeden. Als je beweegt trekken je spieren samen waarna je lichaam een signaal afgeeft om eiwitten op te nemen. Deze opname zorgt voor toename van spiermassa en -kracht. Daarom zeg ik vaak dat bewegen misschien nog wel belangrijker is dan voeding als basis voor een goede gezondheid.”
Spijs van veldbonen
Met het ‘Bean me up-onderzoek’ hebben Feike, zijn collega’s en studenten hard gewerkt om de potentie van de veldboon te onderzoeken. De onderzoekers van het lectoraat bekeken, samen met externe experts, hoe de veldboon het best geteeld en geoogst kon worden en de studenten Food Commerce & Technology verwerkten ze tot een bakkerijproduct. Feike: “Nu telen boeren vooral nog veldbonen om veevoer van te maken. Maar we zijn op weg om een betere keten in gang te zetten. In sommige winkels kan je al gevulde koeken kopen met ‘spijs’ van veldbonen. Dat komt omdat sommige bakkerijen deze innovatie interessant vinden.”
Een tijdschrift voor opa en oma
Een ander onderzoek dat Feike nauw aan het hart ligt is, is het PLINT-onderzoek. Hierin wordt gekeken hoe de kans op ondervoeding bij thuiswonenden ouderen verkleind kan worden. Een belangrijke rol is daarbij weggelegd voor de mantelzorgers, die goed geïnformeerd moeten worden door experts. Studenten van de zorgopleidingen komen via de zorggroepen bij de mensen thuis. Ook foodstudenten zijn in buurthuizen zelf in gesprek gegaan met de doelgroep. “Het gesubsidieerde gedeelte van dit onderzoek is net afgesloten, maar ik zal met enkele collega’s de promovendus die nog nadere analyses maakt, blijven begeleiden. En we gaan natuurlijk onze inzichten tot dusver delen. Die zijn onder andere te lezen in het tijdschrift Vitaal en Voedzaam dat verschenen is. Een deel van het prijzengeld dat aan de award gekoppeld is, wil ik gebruiken om het tijdschrift op onze Inholland locaties te verspreiden. Studenten kunnen het dan meepikken voor hun opa en oma.”