Hoe de pandemie en klimaatcrisis van invloed zijn op je veiligheidsbeleving
Seminar veiligheidsbeleving op 29 september
Voel jij je veilig? Die vraag is relevant nu onze samenleving met uiteenlopende dreigingen te maken heeft. Denk niet alleen aan dreigingen uit de ‘klassieke’ hoek van de criminaliteit, maar ook aan nieuwe dreigingen zoals de pandemie, de oorlog in Oekraïne en de klimaatcrisis. Volgens Marnix Eysink Smeets, lector Publiek Vertrouwen in Veiligheid, hebben ze allemaal invloed op onze veiligheidsbeleving. Hij deed baanbrekend promotieonderzoek naar de doorwerking van veiligheidsbeleving op het individu, de gemeenschap en de samenleving. “Een veranderende veiligheidsbeleving zet sluipend processen in gang die schadelijk zijn voor de maatschappij.” Benieuwd naar zijn uitleg? Meld je aan voor het seminar rond het promotieonderzoek naar veiligheidsbeleving.
Marnix is een inspirerende verteller als je het onderwerp veiligheid en veiligheidsbeleving aansnijdt. Hij had er aan het begin van zijn carrière al mee te maken als politie-officier in Den Haag en is inmiddels naast lector bij Hogeschool Inholland onder (veel) meer voorzitter van de Landelijke Expertisegroep Veiligheidsbeleving.
Driver van maatschappelijke onrust
In al die jaren constateert Marnix een geringe aandacht in beleid voor de veranderende veiligheidsbeleving. “Behalve op de klassieke veiligheidsbeleving, die samenhangt met criminaliteit, doel ik op de moderne veiligheidsbeleving, die samenhangt met nieuwe dreigingen en een belangrijke driver is van de maatschappelijke onrust. Je zag dat goed terug tijdens de coronacrisis. Het veiligheidsbeleid van het kabinet richtte zich op besmettingscijfers en ziekenhuisopnamen, niet op de zorgen en angsten in de samenleving. Dat is wat keer op keer fout gaat: de objectieve bedreiging wordt aangepakt zonder te onderkennen wat die bedreiging in de samenleving teweegbrengt.”
Promotieonderzoek naar veiligheidsbeleving
Ook de wetenschap heeft tot nu toe weinig aandacht geschonken aan veiligheidsbeleving, stelt Marnix. “Er is wel heel veel gemeten, maar de theorievorming is zeer beperkt. Wat is de invloed van veiligheidsbeleving op ons denken, voelen en doen? Wat zijn de onderlinge relaties? In mijn promotieonderzoek wilde ik daarachter komen.”
2014 is een kantelpunt waarna mensen zich vervreemd gingen voelen door een opeenstapeling van dreigingen.
2014 als kantelpunt
In zijn proefschrift beschrijft Marnix de recente geschiedenis van veiligheid, veiligheidsbeleving en veiligheidsbeleid. “Een belangrijke ontwikkeling is dat we in een belevingssamenleving leven. Het gaat niet om het ‘product’ veiligheid maar hoe we die beleven. Een andere ontwikkeling is dat we steeds meer nieuwe dreigingen ervaren, vooral na 2014. Het is een kantelpunt waarna mensen zich vervreemd gingen voelen door een opeenstapeling van dreigingen zoals cybercriminaliteit, terrorisme, de klimaatcrisis, de pandemie en nu de oorlog in Oekraïne. Het zorgt voor toenemende angst en onrust, wat versterkt wordt door de opkomst van social media. De veranderende opstelling van de overheid wekt dit verder aan. De overheid trekt zich terug en is soms zelf de bedreiger, bijvoorbeeld in de toeslagenaffaire.”
Vaste patronen door veranderende veiligheidsbeleving
Marnix hield het niet bij observaties. Bijzonder is dat hij op zoek ging naar de patronen en mechanismen die gerelateerd zijn aan individuele en maatschappelijke veiligheidsbeleving. “Ik ben transdisciplinair te werk gegaan en maakte gebruik van inzichten uit onder meer stress-studies en complexiteitswetenschappen. En behalve het uitzetten van enquêtes ben ik de straat op gegaan om met mensen te praten, goed te luisteren en te observeren. Een aanpak die eigenlijk in mijn kenniscentrum bij Inholland de standaard is.” Zo ontdekte Marnix ook vaste patronen in de doorwerking van veiligheidsbeleving in de samenleving. “Het heeft effecten op zaken zoals het welzijn van mensen, hun vrijheid van beweging en zelfexpressie, op het sociale klimaat en de fysieke omgeving. En deze effecten zijn in zekere mate te voorzien.”
Avondklokrellen coronacrisis
Marnix’ proefschrift is een pleidooi om niet alleen juridisch of bestuurskundig naar veiligheid te kijken maar met een veiligheidspsychologisch perspectief. “Want een veranderende veiligheidsbeleving zet sluipend processen in gang die schadelijk zijn voor de maatschappij. Kijk naar de avondklokrellen tijdens de coronacrisis. Die waren te verwachten.”
Als social media natives kunnen onze studenten goed begrijpen wat de invloed van social media is op de veiligheidsbeleving.
Voor studenten Inholland
Er ligt nu een opdracht voor Marnix als lector om zijn bevindingen over te brengen aan de professionals van morgen. “Met opleidingen zoals Integrale Veiligheid, HBO-Rechten en Sociaal Juridische Dienstverlening moeten we studenten leren om met een psychologische blik te kijken naar veiligheid, de processen te doorzien en daarop te anticiperen. Een belangrijk voordeel is dat zij als social media natives goed kunnen begrijpen wat de invloed van social media is op de veiligheidsbeleving. Onze onderzoeksgroep zou ik ook graag versterken met een lector in social media, veiligheid en recht.” Marnix wil zijn inzichten de komende tijd op een toegankelijke manier ontsluiten voor studenten. “En we bieden hen de mogelijkheid om mee te werken aan praktijkonderzoek naar veiligheidsbeleving.”