Studenten passen legal design toe in de praktijk

Zet in de juridische dienstverlening de mens centraal en begin bij de rechtsbehoeften van mensen. Daar pleiten lector Ineke van den Berg en interdisciplinair designer Peter van den Heuvel voor. Beiden zijn actief voor de onderzoekslijn Toegankelijkheid van het Recht. Afgelopen december publiceerden ze hun Basisboek legal design waarmee studenten en professionals leren hoe je met een designaanpak het recht toegankelijk maakt.

Het Basisboek legal design – Ontwerpen voor toegankelijk recht is het eerste boek in Nederland dat design introduceert in de juridische praktijk. “Legal design is een manier van denken, kijken en werken om problemen op te lossen en juridische dienstverlening te innoveren”, zegt Ineke. “Namelijk zoals een designer of ontwerper dat doet. Het gaat over juridische informatie en bijvoorbeeld ook over de organisatie van juridische dienstverlening.”

Andere mindset
Met het boek leren (aankomende) professionals uit allerlei disciplines, dus ook studenten HBO Rechten en Sociaal Juridische Dienstverlening, hoe je mensgericht en ontwerpgericht kunt werken. “Het heeft alles te maken met een andere mindset”, legt Peter uit. “Alle juridische informatie, producten, diensten, organisaties en systemen zijn vanuit een bepaald idee ontworpen. Soms werkt dit niet goed voor een rechtzoekende. Het basisboek laat zien hoe je dat idee en dus ook de ervaring van de rechtzoekende kunt veranderen.”

Inleven en meedenken
Studenten HBO Rechten en Sociaal Juridische Dienstverlening passen de principes van legal design inmiddels toe. “Ze namen bijvoorbeeld contact op met mkb-ondernemers om te praten over huurcontracten voor bedrijfsruimten”, zegt Ineke. “Dat zijn vaak ondoorgrondelijke, juridische documenten.” De studenten hebben juridische vraagstukken rond dat contract op een voor de ondernemer begrijpelijke manier opgelost.” Volgens Peter begint dat bij inleven. “Onze studenten spraken met de mkb’er ook over zijn werkomgeving, plannen en behoeften. Zo kregen zij meer inzicht in de mogelijkheden van de ondernemer en konden ze meedenken over de strategie van hun bedrijfsruimten.”

Visuele uitleg
Studenten hebben voor het vak Advies Informatieveiligheid een ICT-protocol van een gemeente voor verschillende gebruikers toegankelijk gemaakt. Studenten van de Rechtswinkel deden dit met informatie over bewindvoering. “Die informatie is in een soort ‘geheimtaal’ geschreven”, zegt Ineke. “Voor vakgenoten is dat geen probleem. Maar de mensen die onder bewind staan moeten het ook begrijpen. Onze studenten hebben de informatie op vier verschillende manieren uitgewerkt. Andere studenten zijn voor een project de wijk in gegaan om verhalen van mensen op te halen om meer inzicht te krijgen in hun belevingswereld.” Peter: “Het basisboek laat ook zien hoe je de ervaring van rechtzoekenden bij juridische dienstverlening kunt verbeteren.”

Studenten enthousiast en trots
De studenten zijn enthousiast over het praktijkgerichte onderwijs waarin levensechte vraagstukken centraal staan. “Ik ben trots op dat we iets opstellen waar je mensen uiteindelijk mee helpt”, zegt Rune, student HBO Rechten. “Die mkb’er van ons vond het fijn. Dat je mensen die iets niet begrijpen het toch op een makkelijke manier aan ze uit kan leggen, zodat ze het wel begrijpen en ze er wel mee verder kunnen. En dat ze er iets mee konden is natuurlijk fantastisch.” Peter merkte de drive bij studenten ook. “De groep die de visuele uitleg over bewindvoering had gemaakt, was eigenlijk klaar. Toch wilden ze nog heel graag als extraatje het een stap verder uitwerken en het resultaat presenteren aan het advocatenkantoor voor wie ze het gemaakt hadden.”

Meer ontwerp- en praktijkgerichte opdrachten
De opleidingen HBO-Rechten en Sociaal Juridische Dienstverlening gaan de activerende, ontwerp- en praktijkgerichte werkwijze structureel inbedden in het onderwijs. “Hbo’s zijn de plekken bij uitstek om dit soort vraagstukken op te pakken. Niet alleen met studenten van onze opleidingen, maar bijvoorbeeld ook van Creative Business. Zeker voor de complexe vraagstukken, de wicked problems, heb je verschillende disciplines nodig om ze op te lossen.” Peter is het daarmee eens. “Het zijn interessante tijden waarin we legal design nodig hebben om kwesties rond bijvoorbeeld klimaat, migratie en digitalisering aan te pakken. Waarden als rechtvaardigheid en toegankelijkheid van het recht zijn heel actueel. Onze studenten kunnen daar een belangrijke rol in spelen.”