Het lectoraat Toegankelijkheid van het Recht maakt deel uit van het kenniscentrum Business, Finance & Law (BFL) waarvan ook het lectoraat Publiek Vertrouwen in Veiligheid een onderdeel is. Met praktijkgericht onderzoek draagt het kenniscentrum Business, Finance & Law bij aan inzicht in, en oplossingen voor, maatschappelijke vraagstukken over recht en veiligheid.
Toegankelijkheid van het recht is toegang tot een rechtvaardige samenleving. Sommige mensen ervaren een gebrek aan sociale rechtvaardigheid. Zij missen gelijke kansen op basisvoorzieningen, zoals voldoende inkomen, huisvesting of werk, als gevolg van bijvoorbeeld een handicap, laaggeletterdheid, armoede of afkomst.
Het rechtssysteem kan een belangrijke rol spelen om het gemis aan gelijke kansen te herstellen. Het lectoraat onderzoekt daarom welke verbetering van het rechtssysteem kan bijdragen aan meer gelijke kansen en daarmee aan toegang tot een meer rechtvaardige samenleving. Het lectoraat hanteert daarbij een democratische benadering. Centraal daarin staat onder andere de subjectieve beleving van mensen zelf: hoe ervaren en waarderen zij hun toegang tot het recht?
Het lectoraat heeft de ambitie om samen met onderwijs en werkveld meer mensen toegang te bieden tot een rechtvaardige samenleving. Het lectoraat verbindt onderwijs en werkveld in bijvoorbeeld Living Labs. Daarin krijgen studenten de kans om te werken aan praktijkgerichte oplossingen. Dat doen ze op verzoek van instellingen, bedrijven of overheden, op basis van concrete vraagstukken en onder begeleiding van het lectoraat.
We nodigen het werkveld en het onderwijs dan ook graag uit met ons in gesprek te gaan over vormen van samenwerking, bijvoorbeeld voor:
Vanuit het lectoraat Toegankelijkheid van het Recht onderzoeken we sinds 2022 de maatschappelijke positie van Oekraïense ontheemden in Nederland. We richten ons daarbij op thema’s als bestaanszekerheid, toegang tot werk, juridische positie en de lange(re) termijnperspectieven van opvang en integratie. Door middel van praktijkgericht onderzoek — onder andere in samenwerking met gemeenten zoals Coevorden — brengen we in kaart wat deze groep nodig heeft om zelfstandig een bestaan op te bouwen, nu steeds duidelijker wordt dat veel ontheemden niet op korte termijn terugkeren. De uitkomsten dragen bij aan beleidsvorming op lokaal en landelijk niveau.
Onderzoek naar bestaanszekerheid Oekraïners
Het verhogen van de eigen bijdrage voor werkende Oekraïense ontheemden is een vergissing, stelt lector Martin Blaakman in Trouw. De maatregel is gebaseerd op een onrealistische berekening, ondermijnt integratie en leidt op termijn tot hogere kosten. Het beleid mist een langetermijnvisie, mede door het uitblijven van duidelijkheid over de verblijfsstatus. Daardoor raken betere banen en zelfstandige huisvesting buiten bereik, terwijl recent onderzoek in Coevorden laat zien dat 70% hier wil blijven. De gemeente speelt daarop in met beleid dat ruimte en ondersteuning biedt.
Volgens Martin is het contrast tussen gemeenten en kabinet schrijnend. Het kabinet moet kiezen: vasthouden aan duur, tijdelijk verblijf, of investeren in veerkracht en integratie.
Ontheemden uit Oekraïne krijgen veel te weinig hulp in Nederland. Dat stellen lector Martin Blaakman en onderzoeker Snizhana Savko in hun opiniestuk op Trouw.nl. 'Uit ons onderzoek blijkt dat Oekraïense ontheemden de weg naar juridische hulp nauwelijks vinden. Gemeenten en rechtshulporganisaties moeten samen optrekken om betere toegang tot rechtsbescherming te realiseren. Oekraïense ontheemden in Nederland zijn kwetsbaar,' schrijven zij.
Uit onderzoek van het lectoraat Toegankelijkheid van het Recht blijkt dat Oekraïense ontheemden weinig juridische hulp zoeken. Volgens lector Martin moet er meer worden gedaan om de juridische positie van Oekraïners te verbeteren. 'Recht hebben gaat ook over bescherming krijgen van die rechten.'
'De problemen met werk en wonen houden ook de samenleving een spiegel voor,' schrijft Nu.nl over dit onderzoek. 'Als Nederland geen maatregelen neemt, verdwijnen Oekraïense vluchtelingen in een niemandsland tussen alleen bescherming krijgen en meedraaien in de maatschappij.'
Het lectoraat onderzoekt hoe mensen hun toegang tot de samenleving ervaren en waarderen.
We onderzoeken welke groepen mensen gelijke kansen missen op bestaanszekerheid en op voorzieningen die zij minimaal nodig hebben om mee te doen aan de samenleving.
In het lectoraat onderzoeken we hoe professionals in het rechtssysteem kunnen en mogen werken aan rechtvaardige oplossingen, ook wanneer deze (lijken te) schuren met bijvoorbeeld de regels van hun organisatie of werkveld.
In het lectoraat maken we gebruik van de capability-benadering. Deze benadering biedt een kader om te onderzoeken hoe mensen op basis van hun eigen vaardigheden een hoge mate aan persoonlijk welzijn kunnen bereiken. We kijken hoe de capability-benadering en de toegankelijkheid van het recht elkaar kunnen aanvullen en versterken. Een bijzondere focus ligt op de juridische vaardigheden van mensen (legal capabilities).
Het lectoraat onderzoekt maatwerkgerichte (lokale) experimenten en initiatieven om het rechtssysteem dichterbij mensen te brengen voor wie toegang tot het recht niet vanzelfsprekend is, en te leren van wat werkt.
