Mooi opiniestuk van Marnix Eysink Smeets in Het Parool:
‘We moeten vooral de psychologische crisis onder controle krijgen’
De coronacrisis raakt onze gezondheid, de economie en de politiek. Maar het is vooral de psychologische crisis die we onder controle moeten krijgen, schrijft Marnix Eysink Smeets, lector Publiek Vertrouwen in Veiligheid van Hogeschool Inholland dit weekend in een opiniestuk in Het Parool.
Kern van de psychologische crisis is volgens Marnix de aantasting van ons veiligheidsgevoel. “Uit onderzoek weten we dat we als mens op de ene bedreiging veel heftiger reageren dan op de andere. Als een bedreiging nieuw is bijvoorbeeld. Of als het om een abstract en onzichtbaar gevaar gaat. Als het meer mensen kan treffen. Of als we de gevolgen als vreselijk of gruwelijk zien. Het uitzonderlijke is dat deze pandemie al deze factoren in zich bergt, waardoor de angst en onzekerheid in de samenleving oplopen. Als we dat niet goed inschatten, gaan we ofwel te veel, ofwel te weinig, ofwel de verkeerde dingen doen om het gevaar te weerstaan.”
“Tijdens zo’n crisis kan een gevoel van controle ons weer geruststellen”, schrijft Marnix. Hij doelt op het gevoel dat we zelf in de hand hebben of we hier slachtoffer van worden of niet. Maar: “Als de risicoperceptie, de angst of onzekerheid te groot is, gaan we ons gedrag aanpassen op manieren die uiteindelijk schadelijk zijn." Dat zien we nu precies gebeuren. We vinden het nog moeilijk om te onderkennen dat onze reacties op de dreiging uiteindelijk nog veel grotere maatschappelijke schade kunnen veroorzaken dan die we nu proberen te voorkomen. Maar gelukkig begint het debat hierover nu op de komen. “En dan is er nog een groep mensen die het risico niet inzien en de gedragsadviezen niet opvolgen, waardoor zij de beheersing van de epidemie in de weg staan.”
Een andere belangrijke factor die helpt om het gevoel van onveiligheid te reguleren, is volgens Marnix sociale steun. “Die krijgen we door elkaar op te zoeken, emoties te delen of elkaar hulp te bieden. En dat is de paradox van de pandemie: we hebben de steun van de ander nodig om ons veilig te voelen, maar in die ander schuilt ook het gevaar.”
"We hebben de steun van de ander nodig om ons veilig te voelen, maar in die ander schuilt ook het gevaar."
Als laatste factor die het gevoel van onveiligheid hanteerbaar maakt, noemt Marnix leiderschap. “Premier Rutte ontwikkelde zich tot een baken van rust, zekerheid en duidelijkheid. Precies waaraan ‘burgers in bange tijden’ zo’n behoefte hebben. Het vertrouwen in de premier drukt niet zozeer een waardering van getoond leiderschap uit, maar een behoefte daaraan.”
De psychologische kant van de coronacrisis resulteert volgens Marnix in tal van patronen, gedragingen en behoeften in de samenleving die belangrijk zijn om te doorzien en tijdig te adresseren. “We zijn daarin al een eind op weg, maar kunnen nog veel winnen. Door niet alleen gebruik te maken van wat de wetenschap ons op het gebied van de virusbesmetting te leren heeft, maar ook gebruik te maken van de wetenschappelijke inzichten over wat een gevoel van onveiligheid met ons doet.”