Een goed en gezond leven zou voor iedereen toegankelijk moeten zijn. Toch profiteren mensen in een sociaaleconomisch kwetsbare positie minder van collectieve voorzieningen dan mensen die deze voorzieningen juist minder nodig hebben. Dat wordt het Mattheüs-effect genoemd. Dit ontstaat wanneer beleid onvoldoende rekening houdt met de beleving van de mensen voor wie het gemaakt is.
In Zaandam-Oost doen wij, onderzoekers van het lectoraat Empowerment & Professionalisering, daarom onderzoek naar de beleving van gezondheid en welzijn onder bewoners, professionals en beleidsmakers. We willen weten wat volgens mensen in Zaandam-Oost een ‘goed en gezond leven’ betekent en wat nodig is om tot zo’n leven te komen.
Hiermee hopen we inzicht te krijgen in hoe de beleving van gezondheid en welzijn tussen bewoners, professionals en beleidsmakers verschilt en overeenkomt, zodat de kloof tussen beleid en praktijk overbrugd kan worden.
Dit onderzoek maakt deel uit van het project ‘Grip op Mattheüs: Hoe de inzet op samenwerking tussen informele en formele zorg ongelijkheid kan versterken of tegengaan’, van het Kenniscentrum Ongelijkheid.
In dit onderzoek richten we ons op de verschillende manieren waarop mensen een fenomeen (zoals ‘gezondheid’ of ‘welzijn’) waarnemen en begrijpen. Het gaat hierbij niet om het vinden van de ‘juiste’ interpretatie van een concept, maar om het in kaart brengen van verschillende interpretaties. Dit wordt ook wel fenomenografisch onderzoek genoemd.
We doen dit aan de hand van focusgroepen en interviews met bewoners, professionals en beleidsmakers, waarbij creatieve en participatieve onderzoeksinstrumenten worden gebruikt. Daarnaast analyseren we communicatie rondom gezondheid en welzijn vanuit de gemeente en zorg- en welzijnsorganisaties.
"Dit onderzoek is onder andere belangrijk omdat het beleidsmakers kan helpen bij het maken of aanscherpen van beleid."
Het onderzoek Goed en Gezond Leven in Zaandam-Oost draagt bij aan de vorming van kritisch reflectieve, maatschappelijk betrokken professionals. Door te onderzoeken hoe verschillende groepen – bewoners, professionals en beleidsmakers – denken over gezondheid en welzijn, laten we in het project zien hoe belangrijk het is dat professionals zich kunnen verplaatsen in uiteenlopende perspectieven. Dit sluit aan bij de leerdoelen van opleidingen als Social Work, Verpleegkunde en Pedagogiek.
Voor het onderwijs betekent dit dat studenten kunnen leren hoe ongelijkheid werkt en hoe deze kan worden tegengegaan. We bieden concrete casuïstiek en praktijkvoorbeelden die in het curriculum verwerkt kunnen worden, bijvoorbeeld in leerlijnen over inclusieve communicatie, gezondheidsvaardigheden of beleidskritiek.
Daarnaast biedt onze participatieve en creatieve onderzoeksaanpak inspiratie voor onderwijsvernieuwing: studenten kunnen leren om onderzoek te doen mét in plaats van over mensen, en hoe zij verschillende perspectieven op een vraagstuk in beeld kunnen krijgen.
Met dit onderzoek willen we formele partijen in zorg en welzijn – zoals gemeenten, aanbieders en professionals – bewuster maken van de verschillende relaties die zij opbouwen met informeel betrokkenen. Denk daarbij aan mantelzorgers en buurtinitiatieven. Deze relaties verschillen per situatie en kunnen leiden tot ongelijke uitkomsten in de kwaliteit en hoeveelheid van ondersteuning.
Daarnaast willen we bijdragen aan een sterkere positie en draagkracht van mensen en initiatieven die informele steun bieden. Dat geldt bijvoorbeeld voor mantelzorgers en buurtinitiatieven. Dit doen we door in te zetten op meer inclusieve samenwerking en betere ondersteuning van mensen die (ook) informele zorg ontvangen.
Ten slotte moet het project ertoe leiden dat verschillende perspectieven van burgers op gezondheid, welzijn en ondersteuning beter gehoord worden.
We streven naar concrete kennisproducten. Mogelijke uitkomsten zijn:
