Dementie is een groeiend probleem. Op dit moment hebben ruim 310.000 mensen in Nederland. Door de vergrijzing zal dit aantal naar verwachting oplopen tot meer dan 500.000 in 2040. Hoewel dementie nog niet te genezen is, groeit het bewijs dat preventie een groot verschil kan maken. Vooral leefstijl blijkt een sleutelrol te spelen bij het ontstaan en verloop van cognitieve achteruitgang. Naar schatting is één op de drie gevallen mogelijk te voorkomen met een gezonde leefstijl.
Dit inzicht is samengevat in de gevalideerde Lifestyle for Brain Health (LIBRA)-index, die laat zien hoe hersengezond iemands leefstijl is. Uit onderzoek met ruim 4.000 deelnemers van The Maastricht Study blijkt dat een minder gezonde leefstijl samenhangt met slechtere geheugen- en denkfuncties. Dit benadrukt niet alleen de invloed van leefstijl op hersengezondheid, maar ook de urgentie van preventie, juist in de zorg en het welzijnsdomein.
In dit project onderzoeken we of een gezonde leefstijl kan helpen bij mensen met geheugenklachten – en vooral hoe je zulke veranderingen blijvend en praktisch kunt toepassen.
Daarvoor doen we een studie van een jaar, waaraan in totaal ongeveer 300 mensen van 50 jaar en ouder meedoen. Het gaat om mensen die last hebben van geheugenproblemen en daarnaast nog enkele andere risicofactoren hebben voor dementie. Deelnemers worden geworven via de geheugenpoli’s van Maastricht UMC+ en Amsterdam UMC.
De leefstijlinterventie bestaat uit drie onderdelen:
We kijken vervolgens wat dit oplevert voor de gezondheid van de deelnemers. Belangrijkste maatstaf is het risico op dementie, maar we onderzoeken ook effecten op geheugen, dagelijks functioneren, kwaliteit van leven en psychologisch welzijn.
Wij maken vanuit het lectoraat Gezondheid en Welzijn van Kwetsbare Ouderen deel uit van een consortium met Maastricht University, Amsterdam UMC, het Alzheimer Center Amsterdam en ZonMw. Binnen dit samenwerkingsverband zijn wij verantwoordelijk voor het werkpakket Educatie. Dit houdt in dat wij educatiemateriaal ontwikkelen over de relatie tussen dementie en leefstijl voor toekomstige professionals, gebaseerd op de meest recente wetenschappelijke inzichten. Dit educatiepakket ontwikkelen wij in co-creatie met diverse stakeholders, waaronder zorgopleidingen en inhoudsdeskundigen.
Dit educatiepakket stellen we online beschikbaar voor diverse mbo-, hbo-, en wo-opleidingen in de zorg, gericht op toekomstige medewerkers van de geheugenpoli. Denk aan mbo en hbo Verpleegkunde en Geneeskunde. Met het materiaal leren deze toekomstige zorg- en welzijnsprofessionals van de geheugenpoli:
• Wat dementie is en hoe het ontstaat.
• Welke risicofactoren beïnvloedbaar zijn.
• Hoe zij hierover in gesprek kunnen gaan met cliënten en naasten.
• Welke groepen extra kwetsbaar zijn en waarom.
• Hoe zij vanuit hun rol kunnen bijdragen aan een toekomst met minder dementie.
"In dit project brengen we wetenschap en praktijk samen: we onderzoeken niet alleen of leefstijl écht verschil kan maken voor mensen met geheugenklachten, maar zorgen er ook voor dat zorgprofessionals en studenten de kennis en vaardigheden krijgen om dit in de praktijk toe te passen. Zo bouwen we aan een toekomst met minder dementie én betere zorg voor mensen die ermee te maken krijgen."
In de co-creatiesessies namen docenten deel van onder meer Verpleegkunde, Sportkunde en Social Work. Met name studenten Verpleegkunde zullen in de toekomst mogelijk op de geheugenpoli gaan werken. Dit educatiepakket bieden we daarom ook aan deze opleiding aan.
Wij hebben dit materiaal ontwikkeld in nauwe samenwerking met vertegenwoordigers uit het mbo, hbo en wo, en met waardevolle input van verschillende partners. Daarbij werkten we samen met onder andere het Alzheimercentrum Amsterdam, het Vitaliteitsloket van Maastricht UMC+, diverse leefstijlloketten, leefstijlcoaches, een maatschappelijk werker, een buurtsportcoach en de coördinator van de geheugenpoli voor migranten.
Samen met de leden van het consortium en docenten en vertegenwoordigers uit de onderwijssector organiseerden we twee co-creatiesessies. Tijdens deze sessies verkenden we de contouren en de inhoud van het educatiepakket. Daarnaast voerden we vijftien verdiepende interviews met onderzoekers, hoogleraren, organisaties die zich bezighouden met leefstijl (zoals Leefstijl in de Zorg en Arts en Leefstijl), leefstijlcoaches en zorgprofessionals.
Met deze bijeenkomsten en gesprekken wilden we duidelijk krijgen wie er binnen de geheugenpoli’s betrokken zijn bij de zorg, welke rol zij kunnen spelen in het informeren van patiënten over de relatie tussen dementie en leefstijl, en welke kennis en vaardigheden zij daarvoor nodig hebben. Ook brachten we in kaart welk educatiemateriaal al beschikbaar is en welke samenwerkingsmogelijkheden er zijn.
Met dit project verwachten we dat (toekomstige) zorg- en welzijnsprofessionals beter toegerust zijn om het gesprek over hersengezondheid en dementiepreventie aan te gaan. Het educatiepakket vergroot hun kennis over risicofactoren, beschermende leefstijlkeuzes en kwetsbare groepen. Ook versterkt het hun vaardigheden om preventie bespreekbaar te maken in de praktijk. Daarmee dragen we bij aan een grotere bewustwording, zowel binnen de zorg als bij burgers zelf.
