Kennis weegt niets en neem je altijd met je mee
Inholland onderzoekt: leefomstandigheden van Oekraïense vluchtelingen in Nederland
Al bijna een jaar lang doen vier Oekraïense vluchtelingen op een werkervaringsplek bij Hogeschool Inholland onderzoek naar de leefomstandigheden van Oekraïners. Vanuit het lectoraat Toegankelijkheid van het recht onderzoeken associate lector Martin Blaakman en zijn team samen met de Oekraïense onderzoekers de toegang tot basisvoorzieningen, zoals kinderopvang, zorg en woonruimte. Maar wat betekent de werkervaringsplek bij Inholland voor de onderzoekers zelf? Hoe ervaren zij de hogeschool en wat is hun persoonlijke verhaal? Snizhana Savko en Yaroslava Chebanova vertellen erover.
Click here for the English version.
“Toen ik hier aankwam had ik niets. Ik heb mijn oude leven volledig achtergelaten. Snel heb ik slechts wat foto’s, documenten en wat praktische spullen meegenomen, maar ik had geen ruimte voor kleding”, vertelt Snizhana Savko (27). “Het is heel fijn dat zoveel mensen willen helpen, maar in het begin voelde dat ongemakkelijk.” Als voorbeeld vertelt ze dat ze bij een opvang in Polen veel mensen zag die zich schaamden om humanitaire hulp te moeten aannemen. “Voorheen kochten we alles zelf. Het voelt minderwaardig dat je dit nu niet zelf kunt. Alsof je zwak bent, maar we zijn niet zwak. We hebben de oorlog overleefd.” Snizhana is daarom blij als ze kan werken. “Ik kan mijn familie nu een beter leven geven dan wanneer we enkel een uitkering ontvangen. En ik betaal belasting wat ik een vorm van dankbaarheid vind richting het land dat mij heeft geholpen aan voorlopige veiligheid.”
Werken om overeind te blijven
Yaroslava Chebanova bevestigt dat veel Oekraïners liever niet hun hand ophouden. “Zodra we in Nederland aankwamen en mochten werken, is mijn zus aan de slag gegaan. Niet alleen wil ze alles zelf kunnen betalen, ze heeft het werk ook nodig om overeind te blijven.” Zelf wilde Yaroslava ook heel graag aan het werk, maar dan wel in de medische wereld. Ze is arts, maar omdat ze de Nederlandse taal niet spreekt, ving ze overal bot. “Als ik een maand lang alleen maar borden moet afwassen, houd ik dat niet vol. Ik heb uitdagend werk nodig. Tegelijk heb ik nu een half jaar lang vrij weinig gedaan en dat breekt op.” Niet dat ze stilzat, ze deed vrijwilligerswerk en zette zelf projecten op. Zo bakte Yaroslava met haar zus en zoon koek en zoetigheden die ze tijdens Koningsdag verkochten. Met het opgehaalde geld kocht ze medicijnen en stuurde die naar Oekraïne.
Inmiddels is Yaroslava drie keer terug geweest in Oekraïne. “Het is moeilijk de realiteit te accepteren. Je werk, je huis, je leven; alles laat je achter en je begint helemaal opnieuw.
Ik sprak een Oekraïense notaris die nu maaltijden bereidt op Schiphol.” Het is volgens Yaroslava niet alleen het werk waarin ze concessies moeten doen, het is ook de onzekerheid over hun toekomst in Nederland. “Nu woon ik met mijn zoon in een kantoorpand. Om te koken en douchen moeten we naar een ander gebouw. Ik zou graag een eigen plek willen, maar dat kan pas als ik meer zekerheid heb rondom werk.” Tegelijk weet Yaroslava dat woonruimte in Nederland beperkt is. Dat ze daarnaast een tienerzoon heeft die gebonden is aan school, maakt het nog lastiger. Ze staart naar haar handen. “In het begin dachten we dat we snel terug konden, maar ik weet nu dat de oorlog lang gaat duren.”
Een goede opleiding is je grootste rijkdom
Veel vragen maar geen antwoorden
Ook Snizhana is daar bang voor. De angst dat het tussen Oekraïne en Rusland mis zou gaan, leeft al lang bij haar. “Als kind verhuisde ik naar Kharkiv. Dat ligt ongeveer dertig kilometer van de Russische grens en voorheen was de voertaal daar voornamelijk Russisch. Maar na de Russische aanval op de Krim in 2014 switchte Snizhana bewust terug naar de Oekraïense taal. En niet alleen zij en haar familie. “Veel meer mensen gingen weer Oekraïens praten. Het geeft een meer vrij gevoel”, legt Snizhana uit. Ook haar moeder is zich altijd bewust geweest dat de situatie in hun land kon veranderen. “Zij heeft me op het hart gedrukt om te leren. Een goede opleiding is je grootste rijkdom, zei mijn moeder, je neemt het altijd met je mee. Kennis weegt niets.”
“Toen de bommen vielen was ik bang”, vertelt Snizhana. “Ik had nooit gedacht Oekraïne te verlaten en het was een moeilijk besluit, maar ik maakte het omdat ik geen keus had. Als je niet gaat, is er misschien geen morgen.” In het begin hadden haar moeder, hun drie honden, twee katten en zijzelf opvang bij een gastgezin. Inmiddels zitten ze al een tijdje in een opvanglocatie in Den Haag. “Er is altijd geluid en ik slaap slecht. Binnen een paar maanden sluit deze opvang en dan moeten we weg, maar ik heb geen idee waar naartoe en de gemeente geeft geen informatie.”
Die onzekerheid komt volgens Snizhana boven op het trauma dat veel Oekraïners al hebben. “Mensen hebben al psychische problemen door alles wat ze hebben meegemaakt, plus de onzekerheid over familie die in Oekraïne is achtergebleven. En hier hebben we geen stabiliteit. Werk, wonen, van alles is onzeker. We hebben veel vragen, maar krijgen geen antwoorden.” Het laat volgens Martin Blaakman zien dat de toegang tot basisvoorzieningen in Nederland beter kan. “Juist die onzekerheid maakt het voor mensen moeilijk om een bestaan op te bouwen, zelfs al is het tijdelijk. En juist dat is wat ze zo hard nodig hebben.”
Leren interviewen
Van wie de Oekraïense onderzoekers wel antwoorden krijgen, is van de mensen die ze interviewen voor het onderzoek van Inholland. “Als arts ben ik gewend heel doelgericht te interviewen”, vertelt Yaroslava. “Ik moet dan in een korte tijd alle benodigde informatie binnenhalen. Voor Inholland moest ik juist heel anders interviewen. Dat heb ik echt moeten leren. In het begin waren mijn interviews te kort en te zakelijk”, lacht Yaroslava. Juist omdat ze in dezelfde situatie zitten als de mensen die ze interviewen, weten ze voor Inholland waardevolle verhalen en informatie op te halen. Tegelijkertijd valt het doen van interviews om precies diezelfde reden zwaar. “Zeker wanneer je iets persoonlijks vraagt terwijl je weet dat het moeilijk is. Iedereen hier heeft iets of iemand verloren en dat raakt mij als Oekraïense ook.” Toch merkte Yaroslava dat de interviews voor beide partijen goed waren. “Ik kan organiseren, spreek Engels en heb over sommige dingen informatie, maar zij hebben mij op hun beurt ook geholpen met bijvoorbeeld informatie voor mijn zoon. Het is was meer dan een interview, we hielpen elkaar.”
Bij Inholland voel ik me gesteund. We worden gezien en er is begrip voor onze gevoelens en situatie
De werkervaringsplek bij Inholland is voor Snizhana heel belangrijk. Ze hoopt in de toekomst als psycholoog aan de slag te kunnen en is bezig met een vervolgstudie. “Mensen weten niet wat we kunnen en welke ervaring we hebben, maar ook in Oekraïne hebben we goede universiteiten en zijn er hoogopgeleide mensen. Met Inholland op mijn cv hoop ik dat ik meer kans maak op een leuke baan die bij mijn opleidingsniveau past.” Toch wil Snizhana het liefst terug naar Oekraïne. “Ik hoop dat we winnen en dat we over twee jaar terug kunnen. Dat is mijn plan”, lacht Snizhana. Gelijk daarna is ze weer serieus. “Ik ging met mijn moeder en onze honden vaak wandelen in de bossen, maar ik denk niet dat dat nog kan. Je weet niet waar bijvoorbeeld mijnen liggen. Ook vind ik het spannend of we dan écht veilig zijn of dat het tijdelijk is. Rusland is geen goede buurman.”
Gevoel van thuis
Yaroslava hoopt voor de komende jaren op een toekomst in Nederland. Vooral voor haar zoon. “Hij wil het liefst terug en vindt het moeilijk om hier te zijn. Waar ik juist probeer te integreren, sluit hij zichzelf nog af. Maar hij doet zijn best en ik hoop dat hij stapje voor stapje zijn plek gaat vinden.” Hoewel tijdelijk, heeft ze bij Inholland haar plek gevonden. “Op elke andere werkplek moet je gewoon werken en vraagt niemand wat. Hier voel ik me gesteund. We beginnen altijd de dag met de vraag hoe het gaat. We worden gezien, er is begrip voor onze gevoelens en situatie.”
Ze is blij dat ze nieuwe dingen leert en ondanks dat ze nu ook in het ziekenhuis werkt en tijd te kort komt, wil ze niet bij Inholland stoppen. “Deze plek is voor mij rehabilitatie.” Er komt een warme glimlach op haar gezicht. “Met Kerst kwamen we met het team van Inholland bij elkaar. Iedereen had wat gekookt en het voelde als familie. Het was het eerste gevoel van thuis sinds ik hier in Nederland ben.”
Meer weten over het onderzoek en de resultaten?
Houd onze kanalen in de gaten voor meer persoonlijke verhalen van Oekraïense vluchtelingen in Nederland. Wil je graag meer weten over de resultaten? Lees hier verder en vraag het onderzoeksrapport aan in Engels, Oekraïens of Nederlands.
Please note: the research publication will be published in English, Ukrainian and Dutch soon.