Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat bewegen bijdraagt aan een betere fysieke en mentale gezondheid. Daarom bestaan er veel – vaak tijdelijke en op zichzelf staande – initiatieven, binnen en buiten de zorg, die (ex-)patiënten stimuleren om meer te bewegen. Denk aan leefstijl- en gezondheidsloketten waar mensen informatie krijgen over het verbeteren van hun leefstijl, en aan beweeginitiatieven voor ouderen met een sociaal component. Helaas is er nog onvoldoende samenwerking tussen dit soort initiatieven, waardoor (ex-)patiënten geen doorlopende beweegreis kunnen maken van zorg naar bewegen in de eigen leefomgeving. Hierdoor profiteren nog te weinig mensen van de positieve effecten van bewegen op hun gezondheid.
Een beweegreis is het pad dat iemand aflegt vanaf het moment dat hij of zij het advies krijgt om (meer) te gaan bewegen, bijvoorbeeld van een huisarts of specialist. Vervolgens kan iemand verschillende “stations” doorlopen, met als einddoel zelfstandig te bewegen in de eigen leefomgeving. Tussenstations kunnen zijn: therapeutisch bewegen in de zorgomgeving – bijvoorbeeld fysiotherapie in het ziekenhuis – therapeutisch bewegen in de eigen leefomgeving – bijvoorbeeld via fysiotherapie in de eerste lijn – en begeleid bewegen in de eigen leefomgeving, zoals een wandelgroep.
Hoe ziet een goed doorlopende beweegreis eruit, en hoe kan deze het beste worden geïmplementeerd en geborgd? Op deze vraag richten we ons in dit onderzoek. Onze focus ligt daarbij op de laatste twee stappen van de beweegreis: de verbinding tussen bewegen binnen de zorg en begeleid of zelfstandig bewegen in de eigen leefomgeving van de (ex-)patiënt.
We brengen in kaart wat de huidige onderdelen zijn – robuuste lokale initiatieven – van de beweegreis. Ook onderzoeken we welke knelpunten en kansen er zijn voor het aaneenschakelen en verbeteren van de samenwerking tussen de verschillende onderdelen. Daarmee verkrijgen we inzicht in werkzame principes en oplossingsrichtingen binnen de beweegreis en het bijbehorende implementatie- en borgingsproces. Hoe organiseer je een beweegreis op een duurzame manier, zodat bewoners en patiënten kunnen “reizen” zonder afhankelijk te zijn van tijdelijke initiatieven en financiering?
Wij trekken in dit onderzoek nauw op met de gemeentelijke projectleider die is aangesteld om een sociaal-medisch beweegnetwerk op te bouwen. Het doel is een sterker beweegnetwerk dat Amsterdammers een gepersonaliseerde beweegreis biedt, en dat vindbaar en toegankelijk is voor zowel bewoners als professionals uit de nulde, eerste en tweede lijn. Op de lange termijn vinden zo meer Amsterdammers via de zorg hun weg naar een duurzame, actieve leefstijl.
We werken met actieonderzoek om inzicht te krijgen in werkzame elementen die het verschil maken voor een lerend beweegnetwerk. Denk aan barrières die het systeem opwerpt, maar ook aan succesfactoren die we uit bestaande good practices destilleren. Voorbeelden van barrières zijn: het ontbreken van samenwerking tussen het medisch en sociaal domein, complexe financiering, en afhankelijkheid van (tijdelijke) subsidies. Of het ontbreken van kennis over de competenties van potentiële netwerkpartners — zoals een fysiotherapeut die zijn patiënt niet durft door te verwijzen naar een fitnesstrainer, uit vrees dat deze onvoldoende medische kennis heeft om goede begeleiding te bieden, wat leidt tot een gebrek aan vertrouwen.
We brengen de huidige beweegreis in kaart, doen een stakeholderanalyse en voeren een documentenanalyse uit. Daarnaast houden we interviews en focusgroepen met zorg- en beweegprofessionals uit verschillende disciplines (zorg, sport, welzijn/sociaal domein), (ex-)patiënten en andere stakeholders. Door de verschillende perspectieven, behoeften en knelpunten in beeld te brengen, formuleren we verbeterdoelen en ontwerpen en testen we oplossingen.
"In Amsterdam-Noord brengen we de beweegreis van zorg naar eigen leefomgeving in kaart, met als doel inwoners beter te ondersteunen in hun weg naar bewegen. Door dit te verbinden met het sociaal-medisch beweegnetwerk én te leren van andere regio’s, werken we toe naar een optimale beweegreis.
In dit project doen we nieuwe kennis op over hoe je mensen vanuit de zorg kunt stimuleren om thuis (meer) te sporten en bewegen. Ook onderzoeken we hoe je daarbij domeinoverstijgend kunt samenwerken.
Die kennis brengen we direct over naar het onderwijs van de bacheloropleiding Sportkunde. Studenten kunnen bovendien actief deelnemen. Via stages en projectonderwijs dragen zij bij aan een actueel, complex vraagstuk. Ze leren, doen onderzoek en maken tegelijkertijd impact.
Door niet alleen lokale, regionale en landelijke samenwerkingspartners te betrekken, maar ook professionals en stakeholders in het actieonderzoek, zorgen we voor een brede vertegenwoordiging van het werkveld. Aansluiten bij het (op te richten) sociaal-medisch beweegnetwerk in opdracht van de gemeente draagt bovendien bij aan zichtbaarheid en kruisbestuiving. In de latere projectfase fungeert dit netwerk ook als instrument voor de verspreiding en borging van de resultaten. We verwachten dat de combinatie van het onderzoek en de netwerkopbouw een win-winsituatie oplevert.
Dit biedt kansen voor effectievere agendering: samen met alle stakeholders prioriteiten bepalen en die gericht communiceren, bijvoorbeeld richting de gemeente. Ook draagt het bij aan de ontwikkeling van passende oplossingen, verbreding en/of verbetering van het sport- en beweegaanbod voor Amsterdammers, betere vindbaarheid daarvan, en versterkte samenwerking tussen professionals over domeingrenzen heen. Ten slotte draagt dit bij aan duurzame borging, zonder afhankelijkheid van bijvoorbeeld tijdelijke financiering of wisselende instellingen.
In dit project willen we inzicht verkrijgen in de knelpunten en kansen voor het aaneenschakelen en verbeteren van de samenwerking tussen de onderdelen van de beweegreis. Daarnaast onderzoeken we de onderliggende werkzame principes en oplossingsrichtingen voor implementatie en borging. Wat werkt goed in dit proces, en waarom? Hoe realiseer je een duurzame oplossing?
Het verwachte eindproduct is een dynamische ‘toolbox’ voor het ontwerpen, implementeren en borgen van een robuuste beweegreis. Hierin worden goed onderbouwde oplossingsrichtingen en werkzame principes beschikbaar gesteld — niet alleen voor Amsterdam-Noord, maar ook voor andere regio’s in Nederland. Denk aan checklists voor goede digitale verwijssystemen binnen beweegreizen en stappenplannen voor implementatie en borging.
