Kanker is een van de meest voorkomende ziekten in Nederland. Leefstijlrisico’s zoals roken, alcoholgebruik, stress, onvoldoende beweging, overgewicht en ongezonde voeding spelen daarbij een belangrijke rol. Leefstijl beïnvloedt niet alleen het ontstaan van kanker, maar ook de kwaliteit van leven van mensen met en na kanker. Verpleegkundige interventies gericht op leefstijlverandering, zoals voeding en beweging, kunnen als vorm van zorggerelateerde preventie bijdragen aan herstel en welzijn.
Voor mensen met kanker is het veranderen van leefstijl vaak lastig. Motivatie, zelfvertrouwen en steun uit de omgeving spelen een rol, evenals leeftijd, geslacht, opleiding en inkomen. Daarom is maatwerk belangrijk. Verpleegkundigen zijn hierin onmisbaar: zij bieden persoonsgerichte zorg, helpen bij het maken van gezonde keuzes en werken samen met andere zorgverleners aan duurzame gedragsverandering. Zeker op sleutelmomenten, zoals direct na een diagnose, kunnen zij patiënten motiveren om gezonder te leven.
Veel verpleegkundigen voelen zich echter nog onvoldoende toegerust om dit soort leefstijladvies te geven. Ze ervaren belemmeringen zoals tijdgebrek, beperkte kennis van doorverwijsmogelijkheden en een tekort aan hulpmiddelen en duidelijke richtlijnen.
In dit project onderzoeken we wat verpleegkundigen in Nederlandse ziekenhuizen nodig hebben om gepersonaliseerd leefstijladvies te kunnen geven aan kankerpatiënten. We kijken naar hun rol, ervaren barrières en patiëntkenmerken die bepalen hoe advies het beste op maat kan worden aangeboden. Ook verkennen we hoe datagedreven besluitvorming en digitale tools – zoals smartwatches, apps en mobiele telefoons – verpleegkundigen kunnen ondersteunen bij het verder personaliseren van leefstijladvies.
Zo dragen we bij aan duurzame, persoonsgerichte zorg die de veerkracht en kwaliteit van leven van patiënten vergroot, en aan gelijke zorgkansen voor iedereen – ongeacht achtergrond, religie, gender, seksuele voorkeur of sociaaleconomische positie.
We nemen interviews af en houden focusgroepen onder verpleegkundigen van het Spaarne Gasthuis en Amsterdam UMC. De gesprekken richten zich op:
De bevindingen uit de interviews verdiepen we vervolgens in focusgroepen met verpleegkundigen van verschillende oncologieafdelingen.
Dit project is onderdeel van een prepromotieonderzoek van Marcelle Rittershaus Kuijpers. Het vormt de basis voor een promotievoorstel over hoe gepersonaliseerd leefstijladvies structureel kan worden ingebed in de verpleegkundige zorg binnen oncologiecentra.
"De impact van kanker op patiënten en hun naasten is groot en gezondheidsverschillen spelen een rol. Om persoonsgerichte zorg te bieden, werken verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten nauw samen in netwerken, zetten ze in op preventie en een gezonde leefstijl en maken ze gebruik van (digitale) innovaties."
De inzichten die we in dit onderzoek opdoen, integreren we in het curriculum van de opleiding Verpleegkunde, zodat toekomstige verpleegkundigen beter worden toegerust om gepersonaliseerd leefstijladvies te geven.
In dit project betrekken we verpleegkundigen en onderzoekers van het Spaarne Gasthuis en het Amsterdam UMC. We nodigen hen uit om mee te denken en feedback te geven op de inhoud. Verpleegkundigen hebben bijvoorbeeld input geleverd over de relevantie van het praktijkprobleem en denken mee over de haalbaarheid van het onderzoek. We testen de analyses bij verschillende onderzoekers en verpleegkundigen.
Tijdens dit prepromotietraject werken we het promotievoorstel verder uit. De resultaten verwerken we in een artikel voor zowel een wetenschappelijk tijdschrift als een vakblad.
Bij dit onderzoek is ook dr. Irene van Jongerden betrokken, senior Researcher, Quality and Organization of Care, Department of Public and Occupational Health bij het Amsterdam UMC. Prof. dr. Hanneke W.M. van Laarhoven werkt ook mee aan dit project. Hanneke is werkzaam als hoogleraar, head of the Department of Medical Oncology bij het Amsterdam UMC.
