De laatste jaren werd het publieke domein geplaagd door verschillende schandalen. Denk aan het Toeslagenschandaal, de moeizame afhandeling van schade als gevolg van de gaswinning in Groningen of de discriminerende fraudeaanpak bij DUO. Dit heeft bijgedragen aan meer belangstelling voor het ‘morele kompas’ van juridische professionals in het publieke domein.
Het Moreel Kompas is een meerjarige onderzoekslijn met als doel om ethiekonderwijs te ontwikkelen dat beter aansluit bij wat (sociaal)juridische hbo-studenten nodig hebben om in hun toekomstige banen morele problemen te herkennen en goed mee om te gaan. Er zullen meerdere onderzoeken naar dit onderwerp volgen. De onderzoekslijn maakt deel uit van het lectoraat Toegankelijkheid van het Recht.
Het onderzoek 'Morele dilemma's van (sociaal)juridische hbo-professionals' is het eerste project binnen deze onderzoekslijn.
In het ethiekonderwijs dat we willen ontwikkelen, staat het aanbieden van een relevante selectie van morele theorieën en concepten centraal. Daarnaast bepalen we welke morele competenties van belang zijn voor deze groep in hun toekomstige beroep. Door het onderwijs hier beter op aan te laten sluiten, leiden we (sociaal)juridische hbo-professionals op die beter voorbereid en weerbaarder zijn in het omgaan met morele dilemma’s op de werkvloer.
“Sociaaljuridische hbo-professionals spelen een belangrijke rol in onze democratische rechtsstaat. Met vernieuwd ethiekonderwijs bereiden we studenten nog beter voor om te varen op hun morele kompas, burgers te beschermen en onrecht tegen te gaan.”
Dit project richt zich op (sociaal)juridische hbo-professionals. Veel studenten die een (sociaal)juridische opleiding aan de hogeschool volgen, vinden uiteindelijk een baan in het publieke domein, vooral in wat Michael Lipsky ooit beschreef als ‘street-level bureaucracy’. Oftewel, de frontlijn van het publieke domein waar juridische professionals direct contact hebben met burgers.
Daarmee behoren deze hbo-professionals tot de brede groep van publieke professionals: iedereen die zich inzet voor de publieke zaak op verschillende posities, in verschillende organisaties en in verschillende pijlers van de rechtsstaat. Hiertoe behoren de juristen in de togaberoepen (advocaten, rechters, officieren van Justitie en notarissen), en bijvoorbeeld ook wetgevingsjuristen. De morele dilemma’s van deze juristen die in beginsel universitair geschoold zijn, worden doorgaans goed besproken en bestudeerd. Dat geldt in veel mindere mate voor de morele dilemma’s van de (sociaal)juridische hbo-professionals.
Doel van dit project is het verkrijgen van inzicht in de morele dilemma’s die (sociaal)juridische hbo professionals in hun publieke fronlijnwerk ervaren. Welke soort dilemma’s herkennen zij als moreel, welke morele dilemma’s komen vaak voor en welke dilemma’s ervaren zij als ingrijpend?
We verwachten beter zicht te krijgen op de morele dilemma’s die (sociaal)juridische hbo-professionals vaak tegenkomen. Ook willen we achterhalen welke dilemma’s zij als makkelijk of moeilijk ervaren en welke factoren helpen of belemmeren om goed om te gaan met morele problemen op de werkvloer.
Deze resultaten gaan we gebruiken om ethiekonderwijs te ontwikkelen dat beter aansluit bij de morele dilemma’s die onze alumni ervaren. Beter ethiekonderwijs gaat onze studenten beter voorbereiden om de dilemma’s die zij in hun toekomstige banen kunnen verwachten. Het gaat ze ook helpen om goed met die dilemma’s om te gaan. Juridische professionals die goed en integer met morele dilemma’s omgaan, versterken ook onze democratische rechtsstaat.
We verspreiden een vragenlijst onder alumni van (sociaal)juridische opleidingen. Daarin gaan we in op achtergrondkenmerken van de alumni, en vragen we naar hun ervaringen met morele dilemma’s.
Het werkveld bestaat voornamelijk uit de organisaties waar onze alumni werkzaam zijn. Dit zijn bijvoorbeeld uitvoeringsinstanties en gemeenten. We willen ze betrekken in het uitzetten van de vragenlijst en de resultaten met ze bespreken.
