Het Programma Publieke ONTwerppraktijk (PONT) heeft als doel om de impact van de ontwerpende aanpak op complexe maatschappelijke opgaven te versterken. De innovatieve kracht van creatieve industrie is groot. Makers en ontwerpers binnen ontwerpdisciplines zoals architectuur, vormgeving en digitale cultuur leveren waardevolle bijdragen aan maatschappelijke opgaven, zoals de klimaatcrisis, energietransitie en het woningtekort. Dankzij hun verbeeldingskracht kunnen ontwerpers mogelijke toekomsten zichtbaar maken en alternatieve richtingen verkennen. Daarbij zijn zij bij uitstek in staat om het perspectief van gebruikers en burgers mee te nemen.
In opdracht van het Ministerie van OCW en in samenwerking met CLICKNL (een netwerk dat het innovatief vermogen van de creatieve industrie stimuleert) en de ontwerpsector, is een driejarig programma ontwikkeld om de samenwerking tussen de overheid en ontwerpers rond maatschappelijke transities te versterken: PONT. Daarbij gaat het onder andere om werkwijzen zoals co-design en artistic research.
Door samen te werken met ontwerpers, onderzoekers, beleidsmakers en andere betrokkenen, onderzoeken we hoe een ontwerpende aanpak bijdraagt aan vernieuwende aanpakken. Vanuit Societal Impact Design leverden we hier een belangrijke bijdrage aan via praktijkgericht ontwerponderzoek.
Maatschappelijke vraagstukken zijn complex en de impact van deze transities reiken verder dan Nederland. Wij namen daarom een kijkje over de grens en gingen op zoek naar andere perspectieven op een ontwerpende aanpak. Hoe doen ze dat eigenlijk in andere landen? En wat kunnen we daarvan leren?
In 2023 namen we semigestructureerd interviews af bij een twaalftal onderzoekers, ontwerpers en andere changemakers die werkzaam zijn bij vooraanstaande designorganisaties in Denemarken, Zweden, Engeland (UK) en voor de Europese Unie (EU). We vroegen hen naar hun perspectieven op de waarde en rol van een ontwerpende aanpak ten aanzien van maatschappelijke opgaven: hoe dragen co-design en iteratief werken bij aan systeemverandering en welke randvoorwaarden zijn nodig om een ontwerpende aanpak effectief in te bedden in organisaties en beleid.
De gesprekken en reflecties brachten we samen in de publicatie Mandaat en spierballen, waarin we een beeld schetsen van hoe het eraan toegaat in de landen die in onze ogen vooroplopen als het gaat om de toepassing van zo’n ontwerpende aanpak.
"Ontwerpen is onze superkracht om transities voelbaar en bespreekbaar te maken."
Het werkveld is integraal onderdeel van PONT: De Publieke Ontwerppraktijk. Het programma wordt ontwikkeld in nauwe samenwerking met ontwerpers, beleidsmakers, onderzoekers, maatschappelijke organisaties en bedrijven – zowel nationaal als internationaal.
De onderzoekers, ontwerpers en changemakers die wij interviewden en fungeerden als sparringpartners en inspiratiebron, waren onder andere betrokken bij organisaties zoals RISE (Zweden), het Danish Design Center en de Design Council (VK).
Eind 2022 heeft CLICKNL Wina gevraagd om deel te nemen aan het projectteam, Europees onderzoek te doen en om mee te bouwen aan het programma van PONT zoals ze nog steeds doet. Vanuit het lectoraat werken we voor dit project samen met CLICKNL als penvoerder en aanjager, en vindt afstemming plaats met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
PONT-partners verwachten concrete resultaten op te leveren die de toepassing van ontwerpende aanpakken in het publieke domein versterken. Denk aan een portfolio van projecten waarin ontwerpend onderzoek wordt ingezet bij maatschappelijke transities (bijvoorbeeld rond klimaat, welzijn of stedelijke ontwikkeling). Daarnaast wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een ondersteunende infrastructuur, zoals leeromgevingen, platforms en methodologische handvatten, waarmee het werkveld en onderwijs duurzaam kunnen blijven innoveren.
Een belangrijk resultaat is ook de versterking van het netwerk tussen ontwerpers, beleidsmakers, onderzoekers en burgers – zowel binnen Nederland als met internationale partners.
De twee publicaties die Inholland heeft gerealiseerd, hebben daar een belangrijke bijdrage aan geleverd. Het whitepaper Mandaat en Spierballen dat wij schreven, is aangeboden aan de staatssecretaris. In dit document bundelen we inzichten uit interviews met internationale frontrunners en doen we strategische aanbevelingen over de randvoorwaarden en condities die nodig zijn om ontwerpend werken effectief in te bedden in beleid en organisaties. Hiermee voorziet ons whitepaper in belangrijke achtergrondinformatie voor beleidsmakers en ontwerppraktijken die streven naar systeemverandering.
