‘Er zit een grens aan eigen kracht en zelfredzaamheid’

Richard de Brabander werkt al jaren als docent en onderzoeker bij Inholland. Vanaf 1 juli volgt hij Guido Walraven op als lector Dynamiek van de Stad. “Ik spring op een rijdende trein, maar zal ook mijn eigen accenten aanbrengen.” Een van zijn aandachtspunten wordt de politisering van social work. “Studenten en professionals moeten inzien dat er een grens zit aan empowerment en zelfredzaamheid. Heb ook oog voor grotere, structurele patronen waardoor mensen bepaalde problemen hebben en agendeer ze.”

Sinds 2005 richtte Richards voorganger Guido zich op de aanpak van maatschappelijke vraagstukken op lokaal niveau. Met praktijkgericht onderzoek maakte een groeiende groep stakeholders uit het werkveld, onderzoekers en studenten werk van een veerkrachtige samenleving waar risico’s op bijvoorbeeld uitsluiting en ongelijkheid worden bestreden. Als docent Social Work en met een doctorstitel in de filosofie raakte Richard ook als onderzoeker betrokken bij het onderzoek van Dynamiek van de Stad. De laatste twee jaar was hij als postdoconderzoeker ook verbonden aan Jeugd en Samenleving.

Sociale kwaliteit van samenleven
“Door mijn werk met Guido ken ik het onderzoek van Dynamiek van de Stad goed”, zegt Richard. “In Rotterdam, de stad waar ik woon en werk, zijn goede samenwerkingsverbanden ontstaan. Wat dat betreft stap ik op een rijdende trein. Het werk en de koers van Dynamiek van de Stad verandert dan ook niet ingrijpend met mijn komst. Natuurlijk heb ik wel zo mijn eigen focus. Ik richt me op het verbeteren van de sociale kwaliteit van samenleven waarmee vraagstukken als inclusie, sociale ongelijkheid en mechanismen van in- en uitsluiting samenhangen. En daarin zijn enkele accenten belangrijk.”

Integrale en emancipatoire kijk
Een van de accenten is wat Richard ‘de integrale, emancipatoire kijk op sociale kwaliteit’ noemt. “Bij de aanpak van sociale problemen focussen professionals in social work vooral op het individu. Men gaat uit van het versterken van eigen kracht en zelfredzaamheid, terwijl veel problemen buiten de macht van het individu liggen. Je kunt mensen in de bijstand wel activeren om aan het werk te gaan, maar kijk ook naar de maatschappelijke oorzaken waardoor ze in de bijstand zitten. De laatste decennia zijn professionals te veel uitvoerder van beleid geworden dat zich richt op het individu. De participatiemaatschappij en de marktwerking kunnen mensen uitsluiten. Het leidt bijvoorbeeld tot een granieten bestand van mensen die onbemiddelbaar zijn of voor wie er geen efficiënte behandeling of ondersteuning bestaat. Het is de taak van de professional die mechanismen te signaleren en aan te kaarten.”

Politisering van social work
Er zit een grens aan eigen regie nemen, is Richards boodschap. En een professional in het sociaal domein moet zich daarvan bewust zijn én dat probleem agenderen. “Er is internationaal steeds meer aandacht voor de politisering, de maatschappelijke opgave en de kernwaarden van social work.” In zijn huidige postdoconderzoek houdt Richard zich daar intensief mee bezig en ook in zijn onderzoek wil hij dit accent leggen. “Ik wil bijdragen aan een discussie over de positionering en legitimering van het sociaal werk en de ontwikkeling van een normatieve professionaliteit.”

Green social work
Als derde accent voegt Richard er graag een ecologisch element aan toe. “Green social work houdt in dat je ook een duurzame, gezonde leefomgeving meeneemt, want ook die draagt bij aan de kwaliteit van leven. Denk aan de Voedseltuin Rotterdam, een initiatief waarbij mensen met een psychische- of verslavingsprobleem in de tuin aan de slag kunnen. Ze knappen daar zienderogen door op, dankzij de groene omgeving en omdat zij zich door hun werk gewaardeerd voelen.”

Studenten nauw betrekken
Studenten zullen de accenten die Richard legt op allerlei manieren meekrijgen. “Als lector wil ik het onderwijs voeden en bijdragen aan verdere inhoudelijke ontwikkeling. Met veel plezier heb ik het profiel Welzijn & Samenleving van de opleiding Social Work mede vormgegeven. Daarin verdiepen studenten zich in mensenrechten en in de verhalen van ongedocumenteerden en verwarde personen. Hoe kunnen we die verhalen koppelen aan de mechanismen van in- en uitsluiting in het sociale domein?” Richard vindt het de taak van een lector om onderwijs te verzorgen en ontwikkelen. “Mijn wens is om elk jaar een module te ontwikkelen rond een actuele onderzoeksvraag.” Daarnaast blijven studenten betrokken in living labs om samen met onderzoekers, docenten, partners in het werkveld en bewoners vraagstukken aan te pakken.

Professionals met durf
Richard wil dat studenten Social Work kritisch leren kijken naar de praktijk van social work. “Uit interesse handelen, daar begint het mee. Tussen de mensen staan en niets als vanzelfsprekend beschouwen. Dat is moeilijker dan het lijkt, want je loopt al snel mee met wat gebruikelijk is. Maar ik zie heel goed dat studenten door hebben als iets onrechtvaardig is. Hun frisse blik, hun signaalfunctie hebben we nodig om een tegenmacht te organiseren. Als professional ben je een belangenbehartiger voor die mensen en een activist: iemand die in actie komt als je onrecht signaleert. Daar is durf voor nodig.”