'Studenten betrekken is vanzelfsprekend en bijzonder tegelijk'

De vreugde was groot toen Hogeschool Inholland de Comeniusbeurs kreeg toegekend voor het project Students as Partners (SaP). Want hiermee kunnen de lectoraten Studiesucces, Authentic Leadership en Design Thinking werk maken van een belangrijke doelstelling: studenten op allerlei vlakken laten meedoen en meebeslissen. Het vergroot de betrokkenheid, welzijn en studiesucces van studenten. Bovendien zijn ze beter voorbereid op hun rol als professional, maakt het het onderwijs beter en draagt de hogeschool zo bij aan een veerkrachtige samenleving. Inmiddels zijn acht pilots van start gegaan. Zo doen studenten onder meer mee bij het ontwikkelen van een geheel nieuw curriculum voor de opleiding Leraar Basisonderwijs (Pabo). 

Het nauw betrekken van studenten heeft onnoemelijk veel voordelen: voor de kwaliteit van het onderwijs, voor docenten en voor de studenten zelf. Ze voelen zich gehoord, gewaardeerd en betrokken bij de leergemeenschap, het verhoogt hun welzijn, motivatie en tevredenheid en het leidt tot betere studieprestaties. “Bovendien draagt het bij aan veerkracht”, zegt lector Studiesucces Rutger Kappe. “Door hun actieve betrokkenheid worden studenten in hun kracht gezet en uitgedaagd. Hoe laat je je stem horen, hoe ga je diverse samenwerkingsrelaties aan, hoe ga je om met veranderingen en geef je sturing aan je opleiding? Blijf je staan, zet je door, overwin je tegenslagen? Door actief te participeren word je enorm goed voorbereid op de uitdagingen van later.” En die veerkracht geldt net zo goed voor ons onderwijs: met SaP versterken we elkaar en bewegen we flexibel mee met veranderingen. 

Studenten laten meebeslissen 
Studentparticipatie kent talloze vormen waarvan sommige al praktijk zijn. Denk aan het vragen van de mening van studenten of hen consulteren via opleidingscommissies en medezeggenschap. Je kunt hen actief laten participeren, zoals steeds vaker gebeurt in labomgevingen. “Maar de meest vergaande vorm, studenten laten meebeslissen, zie je niet zo veel”, zegt Rutger. “Juist daar willen we met het SaP-project meer ervaring mee opdoen. Welke vaardigheden hebben studenten maar ook docenten hiervoor nodig? Wat vraagt dit van ons als hogeschool? Hoe moeten we onze organisatiestructuren hierop aanpassen? En hoe ver kun je eigenlijk gaan? Je kunt studenten niet bij alle onderwerpen volledig betrekken. Dat heeft niet altijd meerwaarde.” 

Vehikel voor onderwijsvernieuwing 
Jürg Thölke, lector Authentic Leadership, ziet het herdefiniëren van de relatie tussen enerzijds de student en anderzijds de docent en het onderwijsinstituut als kern voor beter onderwijs. "Als we toekomstbestendig onderwijs willen waarin we studenten opleiden tot verantwoordelijke professionals die complexe vraagstukken aangaan, dan voldoet de traditionele kennisoverdracht van docent naar student niet meer. Je moet vooral ook aandacht geven aan zaken als persoonsvorming en socialisatie. SaP gaat over het leren omgaan met elkaar op basis van gelijkwaardigheid en is daarmee een vehikel voor onderwijsvernieuwing." Voor deze vernieuwing heeft Jürgs lectoraat workshops en de partnerschapsradar ontwikkeld: een tool om met elkaar op een speelse manier over partnerschap in dialoog te treden en gezamenlijk concrete stappen te verkennen om verandering in gang te zetten. 

Design thinking 
Ook Guido Stompff, lector Design Thinking, ziet SaP vooral als motor van onderwijsvernieuwing. “Het is een logische stap om studenten hier actiever bij te betrekken. Ze brengen iets unieks in, namelijk hoe zij het onderwijs ervaren, waar ze tegenaanlopen, wat ze missen. Bij vernieuwing ervaren betrokkenen veel onzekerheid. Zo is onduidelijk wat de problemen precies zijn en wat uiteindelijk gewenst is, laat staan hoe dat te bereiken. Daarom leren we docenten en studenten ontwerpende vaardigheden aan. Het mooie van het proces is dat ik professionals zie zitten in plaats van studenten. Zij nemen de oorspronkelijke opdracht niet voor lief als gaandeweg duidelijk wordt dat het vraagstuk ergens anders ligt. Dit is echt professioneel gedrag dat ze later in het werkveld meenemen.” 

Zestien pilotprojecten 
Inmiddels zijn in het SaP-project acht pilots van start gegaan waarin studenten als gelijkwaardige partners optreden. Vanaf volgend jaar september volgen acht nieuwe pilots. Zo helpen studenten bijvoorbeeld mee om een deel van het onderwijs van de opleiding Social Work te ontwikkelen en werkt een andere groep aan een pre-universitair programma. Elders wordt onderzocht hoe studenten de rol van coach kunnen opnemen in living labs en is het bij de Studentsucces Centra (SSC) de vraag hoe we studenten nog meer eigenaarschap kunnen geven en zij het pakken.  

Curriculum pabo 
Eén van de grootste pilots loopt bij de Pabo. Studenten, leraaropleiders van de hogeschool en uit de praktijk zijn drie jaar geleden begonnen om de opleiding opnieuw vorm te geven. Doel is om de opleiding niet alleen aantrekkelijker en minder vol te maken, maar ook om die beter te laten aansluiten op de praktijk. Het idee om studenten daarbij te betrekken kwam niet vanzelf van de grond, maar dankzij de Comeniusbeurs is er nu meer tijd en geld beschikbaar om ieders betrokkenheid te financieren. Zo zaten studenten eind november als gelijkwaardige partners in gemengde teams aan tafel in Alkmaar voor twee ontwerpdagen. 

Goed geluisterd
Eén van de betrokken Pabo-studenten is Raoul den Hartog. “Of ik tegenover docenten en leraaropleiders mijn mond durfde open te doen? Gelukkig heb ik daar niet snel moeite mee. We hadden het over datapunten (beoordelingsmomenten bij het programmatisch toetsen, red.). Ik zei dat ik in de datapuntenmix het moment mis waarop de al aanwezige kennis van de individuele student wordt meegenomen. Niet iedereen is immers hetzelfde.”  

Tweedejaarsstudent Savannah de Mes merkte dat er goed geluisterd werd naar haar inbreng. “Mooi is dat je elkaars perspectief gaat begrijpen en dat je inziet dat jij niet per se dé waarheid zegt. Ik leer hier gespreksvaardigheden in een formele context waar ik later veel aan heb. Waar ik blij om ben is dat ik mijn invloed uitoefenen kan om toekomstige studenten met een verbeterd curriculum een positieve ervaring te geven.” 

Vanzelfsprekend en bijzonder 
Steven Spaans is leraaropleider op basisschool De Meerpaal in Den Haag. Ook hij schoof aan voor herontwerp van de Pabo. “Ik begeleid vooral zij-instromers en zie waartegen zij aanlopen. Dan kun je kritiek hebben óf er als vertegenwoordiger van het werkveld en de studenten iets aan doen. Bijvoorbeeld om de onderzoekvaardigheden van de wo- en hbo-geschoolde zij-instromers echt in het assessment te laten meewegen. Ik vind het belangrijk dat studenten met dit SaP-project worden betrokken. Zij weten als geen ander wat als waardevol en als te veel wordt ervaren in het curriculum.”  

Joan Besseling, leraaropleider bij Hogeschool Inholland is het daarmee eens. “Het is vanzelfsprekend om studenten bij de ontwikkeling van het curriculum te betrekken. Maar de mate van betrokkenheid is heel bijzonder. Als docent kan ik niet invullen voor studenten hoe zij hun rooster ervaren. Dat ze zich bijvoorbeeld afvragen waarom ze herhaaldelijk moeten aantonen dat ze iets beheersen, zoals het observeren. Zo krijg je inderdaad een overvol curriculum. Zulke waardevolle punten kunnen we niet zonder studenten bedenken.”